Αν εξοργίζομαι επειδή αργείς, μπορεί, το να έρχεσαι στην ώρα σου να μην αρκεί για την επίλυση του προβλήματός μου.
Θα έπρεπε να δω τι είναι αυτό που με πειράζει τόσο, ποια ερμηνεία δίνω στην αργοπορία σου, τι είναι αυτό που χρειάζομαι από σένα, τι σου ζητάω απαιτώντας ακρίβεια…
Να μου αποδείξεις ότι νοιάζεσαι για μένα; Να με εκτιμάς; Να με λάβεις υπόψη σου; Τι θέλω να πω όταν αντιδρώ έτσι;
Όταν επικεντρωνόμαστε υπερβολικά στον εαυτό μας, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στον άλλον και γινόμαστε εγωκεντρικοί.
Γι’ αυτόν που βλέπει απ΄έξω, η συμπεριφορά μας μοιάζει τουλάχιστον υπερβολική – αν όχι εντελώς παράλογη. Και πιθανότατα είναι, γιατί αυτές οι τόσο πρωτόγονες αντιδράσεις προέρχονται στην πραγματικότητα από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, από τους τρόπους συμπεριφοράς που μάθαμε για να προστατευόμαστε από τα τραύματα της παιδικής ηλικίας…
Αυτή η ανάμνηση του πρωτογενούς τραύματος μπορεί να ονομαστεί «το πληγωμένο παιδί». Αυτό το πληγωμένο παιδί που φέρουμε μέσα μας είναι που μας κάνει να αντιδρούμε έτσι.
Κουβαλάμε τους πόνους που δεν μπορέσαμε να εκφράσουμε στην παιδική μας ηλικία και τους εξωτερικεύουμε μέσω των αντιδράσεών μας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αυτό σημαίνει πως τοποθετούμαστε πριν καλά καλά μπορέσουμε να σκεφτούμε. Αυτού του είδους οι αντιδράσεις είναι που δημιουργούν τα περισσότερα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Δυστυχώς, όταν βιώνουμε μία σχέση, τους πόνους και τους θυμούς που δεν βρήκαν διέξοδο στο παρελθόν, τους αναπλάθουμε στο παρόν μας, εμπλέκοντας και τον άλλον στις αντιδράσεις μας.
Γενικά, αυτοί οι παλιοί πόνοι δεν εμφανίζονται μέχρι να βρεθούμε σε μία ερωτική σχέση. Η σχέση και ο γάμος ξύνουν αυτές τις παλιές πληγές και υποθέτουμε πως είναι ο σύντροφός μας που τις προκαλεί.
Συνήθως αυτό δε συμβαίνει από την αρχή, αλλά σιγά σιγά, όσο αισθανόμαστε πραγματικά δεμένοι με τον άλλον. Αυτό το πληγωμένο παιδί που κουβαλάμε μέσα μας είναι σαν μία μαύρη τρύπα που ρουφάει τα πάντα, σαν ένας πονόδοντος. Όταν παρουσιάζεται στη ζωή μας δεν μπορούμε να σκεφτούμε τίποτε άλλο, ο πόνος κυριαρχεί στη ζωή μας.
Σε πολλές περιπτώσεις χωρισμού, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στη σχέση μεταξύ των δύο, αλλά σε άλυτα θέματα του παρελθόντος ενός από τους δύο (ή και των δύο).
Η αντίδρασή μου προκαλεί τη δική σου, κι έτσι ο ένας επηρεάζει αρνητικά τον άλλον.
Όταν κουβαλάμε μέσα μας το πληγωμένο παιδί, έχουμε την αίσθηση πως ποτέ δεν βρισκόμαστε στο παρόν. Πάντα αντιδρούμε για πράγματα που μας συνέβησαν πριν πολλά χρόνια.
Αυτό καθιστά τη σχέση με τον άλλον αδύνατη. Όσο δεν ασχολούμαι με το πληγωμένο παιδί, αυτό θα συνεχίσει να αντιδρά και να επιδεινώνει τις προσωπικές μου σχέσεις, καθώς ο μόνος που μπορεί να το ακούσει είμαι εγώ ο ίδιος όταν σκύβω πάνω στη θλίψη και την οργή του. Τότε μόνο το παιδί παύει να αντιδρά, γιατί τότε μόνο το στηρίζω.
Το πληγωμένο παιδί ζητάει την επικύρωση του πόνου του. Μόνο όταν ένας άνθρωπος αισθάνεται επιβεβαίωση μέσα στον πόνο του, μπορεί να τον εκφράσει και να τον ξεπεράσει. Για να αγγίξω το σημείο που με πονάει είναι απολύτως απαραίτητο να σταματήσω να κατηγορώ τον άλλον και να παρατηρήσω μέσα από τις αντιδράσεις μου τι είναι αυτό που μου συμβαίνει.
Στις χειρότερες περιπτώσεις, όταν ένα ζευγάρι νιώθει αυτό το κενό που δεν μπορεί να γεμίσει με τους δυο, αποφασίζει να κάνει ένα παιδί… καθώς κι αυτοί που δείχνουν ενήλικοι, δεν είναι παρά δύο απελπισμένα παιδιά που ψάχνουν σωτηρία στο κοινό παιδί τους.
Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να είναι λαμπροί ως ενήλικες, αλλά όταν αποτραβιούνται στην οικειότητα των πιο στενών τους σχέσεων δεν είναι παρά παιδιά, που χρειάζονται διαρκώς βοήθεια και αντιδρούν στην έλλειψη στοργής, προσοχής ή αναγνώρισης.
Να μάθουμε να εκμεταλλευόμαστε κάθε δυσκολία που συναντάμε στο δρόμο μας, για να εμβαθύνουμε περισσότερο και να έρθουμε σε ουσιαστικότερη επαφή, όχι μόνο με τον σύντροφό μας, αλλά και με την δική μας προσωπική κατάσταση, ως ζωντανά πλάσματα.
«Να βλέπεις στον έρωτα», Jorge Bucay (Μπουκάι)
Δεν έχει σημασία το πολιτιστικό τους υπόβαθρο, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση, τα παιδιά θα βρίσκουν πάντα ευφάνταστους τρόπους για να διασκεδάσουν. Η Άγρια φαντασία τους και οι μαγικές στιγμές της παιδικής ηλικίας, αποτυπώνονται με την κάμερα ταλαντούχων φωτογράφων. Πραγματικά υπέροχες φωτογραφίες.
Οι 33 εικόνες που συγκεντρώσαμε για να αποδειχθεί ότι η παιδική ηλικία μπορεί να είναι η πιο υπέροχη εμπειρία της ζωής όπου κι αν πάτε.
Πολλοί στον δυτικό κόσμο φοβούνται ότι η τεχνολογία έχει κάνει τα σημερινά παιδιά να χάνουν την επαφή τους με τη φύση, με τη δική τους δημιουργικότητα και ενώ υπάρχουν επιχειρήματα που πρέπει να γίνουν για την πνευματική διέγερση, χωρίς να βασίζονται σε ειδικές εφαρμογές και προγράμματα για τα παιδιά. Δεν υπάρχει τίποτα να πούμε για το πιο υγιές παράδειγμα αυτόν τον παιδιών που απλά παίζουν με ένα ραβδί στη λάσπη ή κυνηγώντας τους σπόρους της πικραλίδα, μολονότι βρίσκονται στο ανοικτό λιβάδι.
Τα παιδιά σε αυτές τις φωτογραφίες φαίνεται εντελώς ανέμελα και πολύ δημιουργικά κάνοντας δική τους την διασκέδαση.
Για εμάς τους ενήλικες, είναι σημαντικό να μην αφήσουμε τον κόσμο-κουρασμένο και κατάκοπο μέσα από τις δικές μας εμπειρίες, αλλά να γεμίσουμε με αισιοδοξία και φαντασία ώστε να προσφέρουμε στα παιδιά μας!!
Ινδονησία
Ρωσία
Μπουρκίνα Φάσο (Burkina Faso)
Μιανμάρ (Myanmar)
Τατζικιστάν (Tajikistan)
Ινδία
Βιετνάμ
Γκάνα
Εσθονία
Ταϊλάνδη
Νότια Αφρική
Περού
Αιθιοπία
Ιταλία
Ισραήλ
ΗΠΑ
Ινδονησία #2
Ουγκάντα
Ρουμανία
Ρωσία
Κάθε παιδί είναι ένας καλλιτέχνης. Το πρόβλημα είναι πώς να παραμείνει έτσι ενώ μεγαλώνει. (Pablo Picasso)
Μετάφραση: MyMind.gr
Πηγή: Bored Panda
Τα κυριότερα σημεία:
Σαν κάθε γονιό που θέλει το καλύτερο για τα παιδιά του, η Trish Bragg έκανε τα πάντα ώστε τα παιδιά της – η Ιζαμπέλα, ο Τσάρλυ και η Μάντελιν – να είναι υγιή, να γεμίζουν την ημέρα τους με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες και να τους προσφέρεται άφθονη αγάπη χωρίς όρους. Παρόλ’ αυτά, υπάρχει μια ερώτηση που την απασχολεί έντονα, όπως και κάθε άλλο γονιό: Είναι τα παιδιά μου ευτυχισμένα;
Θα εκπλαγείτε όταν πληροφορηθείτε την αλήθεια για το τί κάνει τα παιδιά ευτυχισμένα. Οι ειδικοί στον τομέα της παιδικής ανάπτυξης μας λένε πως η ευτυχία δεν είναι κάτι που μπορείς να δώσεις σε ένα παιδί σαν να ήταν ένα δώρο σε περιτύλιγμα. Αντίθετα, λέει ο Edward Hallowell, ψυχίατρος και συγγραφέας του βιβλίου The Childhood Roots of Adult Happiness (Οι Παιδικές Ρίζες της Ευτυχίας των Ενηλίκων), τα παιδιά που τα έχουν όλα σε αφθονία – είτε με την έννοια ότι διαθέτουν πληθώρα παιχνιδιών είτε με την έννοια ότι είναι καλά προστατευμένα από προβλήματα και από κάθε τι που μπορεί να τους διαταράξει την άνεση και τη βολή τους – έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταντήσουν έφηβοι γεμάτοι βαρεμάρα, κυνικοί και χωρίς χαρά. «Τα στοιχεία που βάσιμα προοιωνίζουν ευτυχισμένη ζωή είναι εσωτερικά και όχι εξωτερικά», λέει ο Hollowell, ο οποίος τονίζει πως έχει μεγάλη σπουδαιότητα να βοηθάμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν εσωτερικά εργαλεία στα οποία θα μπορούν να βασίζονται σ’ ολόκληρη τη ζωή τους.
Τα καλά νέα είναι πως δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός στην παιδοψυχολογία για να μπορέσεις να μεταδώσεις στα παιδιά σου την εσωτερική δύναμη και τη σύνεση που χρειάζονται για τη σωστή αντιμετώπιση των σκαμπανεβασμάτων της ζωής. Με υπομονή και ελαστικότητα ο κάθε γονιός μπορεί να βάλει τα θεμέλια για πού θα προσφέρουν στα παιδιά του μια ευτυχισμένη ζωή.
Μάθε να διαβάζεις τα σήματα
Κατά πάσα πιθανότητα το παιδάκι σου τα καταφέρνει καλά να σου δίνει να καταλαβαίνεις αν κάτι τον ευχαριστεί ή τον δυσαρεστεί. Το πρόσωπό του λάμπει όλο χαμόγελο όταν έρχεσαι σπίτι και κλαίει απαρηγόρητο όταν δεν μπορεί να βρει την αγαπημένη του κουβερτούλα. Όμως, παρόλ’ αυτά πιθανό να αναρωτιέσαι αν γενικά είναι ευχαριστημένο και ικανοποιημένο. Τα σημάδια κατά κανόνα είναι ξεκάθαρα: Το ευτυχισμένο παιδί χαμογελάει, παίζει, δείχνει περιέργεια, δείχνει ενδιαφέρον για τα άλλα παιδιά και δεν χρειάζεται συνεχή ερεθίσματα. Απ’ την άλλη μεριά, λέει ο Hallowell, τα σημάδια του μη-ευτυχισμένου (δυστυχισμένου) παιδιού είναι επίσης ξεκάθαρα: είναι αποτραβηγμένο, ήσυχο, δεν τρώει αρκετά, δεν αναμειγνύεται αυθόρμητα με άλλα παιδιά, δεν παίζει, δεν ρωτάει, δεν γελάει και δεν χαμογελάει, δεν πολυμιλάει.
Αν το παιδί σας είναι απ’ τη φύση του ντροπαλό ή εσωστρεφές που δεν γελάει πολύ και δεν θέλει πολλά πολλά, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως είναι δυστυχισμένο. Η ντροπαλότητα δεν είναι το ίδιο πράγμα με τη λύπη. Όμως, θα πρέπει να προσπαθήσεις πολύ περισσότερο να ερμηνεύσεις τα σημάδια που στέλνει. Ο Hallowell επισημαίνει πως θα πρέπει να προσέχεις ιδιαίτερα για τυχόν απότομες και σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά του – π.χ. αν παρουσιάζει μεγαλύτερη τάση για απομόνωση ή αν δείχνει φοβισμένο – που ενδεχομένως υποδεικνύουν προβλήματα που δεν θα πρέπει να αφήσεις απαρατήρητα.
Ο Paul C. Holinger, καθηγητής ψυχιατρικής στο Rush-Presbyterian Ιατρικό Κέντρο του Σικάγου «Ο Άγιος Λουκάς» έχει προσδιορίσει εννιά εγγενή «σήματα» που χρησιμοποιούν τα μωρά για να κοινοποιήσουν τα συναισθήματά τους. Μπορείς και συ να αναγνωρίσεις τα σήματα αυτά στο δικό σου νήπιο. Δύο απ’ τα σήματα αυτά είναι θετικά και είναι τό «ενδιαφέρον» και η «ευχαρίστηση». Στα αρνητικά ανήκουν τα σήματα «συμφορά», «θυμός», «φόβος» και εκφράζουν πολύ χαρακτηριστικά το δυστυχισμένο παιδί.
Οι πιο πολλοί γονείς αναγνωρίζουν πως ένα φοβισμένο παιδί που εκνευρίζεται εύκολα είναι δυστυχισμένο. Ο Holinger όμως διαπίστωσε πως πολλοί γονείς δεν διακρίνουν πως ένα θυμωμένο παιδί συνήθως με το θυμό του δίνει έκφραση στη λύπη του. Άσχετα απ’ την ηλικία, «ο θυμός είναι απλούστατα περίσσια θλίψη», λέει ο Holinger. Όταν το παιδί σου χτυπάει τον αδερφό του ή πετάει τα παιχνίδια του, αυτό σημαίνει πως είναι θλιμμένο σε βαθμό που είναι πέρα απ’ τις δυνάμεις του να διαχειριστεί.
Το νήπιό σου προφανώς έχει τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο σου δείχνει να καταλάβεις ότι αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση. Κάποια νήπια αποτραβιούνται, κάποια έχουν νευρικά ξεσπάσματα, ενώ άλλα παρουσιάζουν έντονες τάσεις προσκόλλησης και εξάρτησης. Όσο περισσότερο μαθαίνεις την ιδιοσυγκρασία του παιδιού σου, τόσο θα είσαι σε θέση να διαβάζεις τα σημάδια που δείχνουν πως κάτι δεν πάει καλά στον κόσμο του.
Άφηνε περιθώρια για παιχνίδι και χαρά
Αν και γενικά υπάρχει η εντύπωση πως το όνειρο του κάθε παιδιού είναι ατέλειωτο παιχνίδι και παγωτό σε κάθε γεύμα, στην πραγματικότητα αυτό που κάνει το παιδάκι σου να ξεχειλίζει από ευτυχία είναι πολύ πιο απλό και λέγεται Εσύ. Αυτό ακριβώς είναι το πρώτο κλειδί, σύμφωνα με τον Hallowell, να προκύψει ένα ευτυχισμένο παιδί. «Δεθείτε μαζί τους, παίξτε μαζί τους», συμβουλεύει. «Αν παίζοντας μαζί τους σας κάνει χαρούμενους, είναι και εκείνα χαρούμενα. Αν καταφέρετε να δημιουργήσετε παιδιά δεμένα με τους γονείς, έχετε κάνει το μεγαλύτερο όλων των βημάτων που χρειάζονται για να για να γίνει το παιδί σας εγγυημένα ευτυχισμένο».
Το παιχνίδι δίνει χαρά. Επιπλέον, το παιχνίδι είναι ο τρόπος που το παιδί σου αποκτά τις δεξιότητες που του είναι απαραίτητες για τη μελλοντική ευτυχία του. Το ελεύθερο, δημιουργικό παιχνίδι το βοηθάει να ανακαλύψει αυτό που το ευχαριστεί και αναζητάει, όπως να φτιάχνει πύργους με τους κύβους του, να παίζει νοσοκομείο με τα κουκλάκια κλπ. Όλα αυτά του δείχνουν το δρόμο προς ένα επάγγελμα που θα του δίνει για όλη του τη ζωή χαρά σαν αυτή που αντλεί απ’ το παιχνίδι. Παιχνίδι δεν σημαίνει απαραίτητα μαθήματα μουσικής, αθλητικές δραστηριότητες ή παιχνίδια που παίζονται με συγκεκριμένο τρόπο. Παιχνίδι γίνεται όταν το παιδί εφευρίσκει, δημιουργεί και ονειρεύεται.
Βοήθησέ τα να καλλιεργήσουν τα ταλέντα τους
Η συνταγή του Hallowell για ευτυχία που κρατάει μια ζωή περιέχει μια περίεργη παραλλαγή: Συχνά ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν αποκτήσει κάποια σημαντική δεξιότητα. Για παράδειγμα, όταν το νήπιό σου προσπαθεί να μάθει πώς να σου πετάει τη μπάλα, μαθαίνει απ’ τις αποτυχημένες προσπάθειες – και βέβαια μαθαίνει την επιμονή και την πειθαρχημένη προσπάθεια. Τελικά μαθαίνει τη χαρά της επιτυχίας, μια χαρά που είναι αποτέλεσμα των δικών του προσπαθειών.
Παράλληλα κερδίζει την ανταμοιβή της αναγνώρισης των άλλων για τα κατορθώματά του. Ακόμα πιο σημαντικό, ανακαλύπτει πως έχει, σε κάποιο βαθμό, τον έλεγχο της ζωής του. Αν προσπαθήσει να κάνει κάτι, νοιώθει ικανοποίηση ανακαλύπτοντας πως με την υπομονή του έχει τη δυνατότητα κάποια στιγμή να τα καταφέρει. Οι έρευνες δείχνουν πως αυτή η αίσθηση ελέγχου είναι σημαντικός παράγοντας που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ευτυχία του ως ενήλικα.
Ο Hallowell προειδοποιεί πως είναι απαραίτητο για τα παιδιά, όπως και για τους ενήλικους, να ακολουθούν τα δικά τους ενδιαφέροντα. Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα αντλούν ευχαρίστηση απ’ τις επιτυχίες τους. Η Ρεβέκκα Μαρκς, μητέρα δυο παιδιών απ’ το Οχάϊο, λέει πως το υπ’ αριθμόν ένα ενδιαφέρον του τριών χρόνων γιού της Ζαχαρία είναι οι οικοδομικές εργασίες. «Λατρεύει το χτίσιμο, κατασκευάζει πολλά και διάφορα και βοηθάει τον πατέρα του να διεκπεραιώνουν διάφορα κατασκευαστικά προγράμματα. Όλ’ αυτά τον βοηθούν να νοιώθει πολύ ευχαριστημένος με τον εαυτό του. Η προσπάθειά μας είναι πάντα προς την κατεύθυνση του να τον βοηθούμε σ’ ό,τι διαθέτει φυσικά τάλαντα, με λίγα λόγια σ’ ό,τι τον ευχαριστεί περισσότερο».
Υγιή σώματα σημαίνει ευτυχισμένα παιδιά
Αρκετός ύπνος, άσκηση και υγιεινή διατροφή παίζουν σημαντικό ρόλο στην ευημερία όλων και ιδιαίτερα των παιδιών. Τα νήπια από τη φύση τους έχουν αδυναμία στην γυμναστική. Όταν δίνεις στο παιδί σου αρκετό χρόνο να τρέχει και να παίζει έξω απ’ το σπίτι το βοηθάς να διατηρεί καλή διάθεση. Πρόσεχε όμως να σέβεσαι την ανάγκη του παιδιού σου να έχει ένα βασικό ημερήσιο πρόγραμμα. Υπάρχουν κάποια παιδιά που είναι άνετα και χαλαρά. Τα περισσότερα νήπια όμως είναι πιο ευτυχισμένα όταν έχουν ένα σταθερό πρόγραμμα και γνωρίζουν τί πρόκειται να ακολουθήσει.
Καλό θα ήταν να προσέχεις και να παρακολουθείς τη σχέση που (μπορεί να) υπάρχει ανάμεσα στα φαγητά που τρώει και στην ψυχική του διάθεση. Για παράδειγμα, μερικοί γονείς βρίσκουν πως ενώ η ζάχαρη μπορεί να δίνει στο παιδί τους ενέργεια απ’ την άλλη μπορεί να προκαλεί σκαμπανεβάσματα στην ψυχολογία του και επιθετική συμπεριφορά. Αλλεργίες και ευαισθησίες σε τροφές επίσης μπορούν να παίξουν ρόλο στη συμπεριφορά και τη διάθεση του παιδιού σου.
Άφησέ τα να δώσουν τη δική τους μάχη με τα προβλήματά τους
Ίσως αντιτάξεις: Μα δεν είναι ο ρόλος μου να κάνω το παιδί μου ευτυχισμένο; Δεν θα πρέπει να επέμβω αμέσως και να βελτιώσω την κατάσταση; Το αντίθετο, λέει η Carrie Masia-Warner, παιδοψυχολόγος και αναπληρώτρια διευθύντρια του Ινστιτούτου για το Άγχος και τις Διαταραχές Ψυχικής Διάθεσης στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Είναι ένα λάθος, λέει, που κάνουν πολλοί καλοπροαίρετοι και γεμάτοι αγάπη για τα παιδιά τους γονείς.
«Οι γονείς προσπαθούν πάντα να κάνουν τα πράγματα καλύτερα για τα παιδιά τους, ώστε να είναι συνεχώς ευτυχισμένα. Η στάση αυτή δεν είναι ρεαλιστική. Μην προσπαθείτε πάντα να παρεμβαίνετε και να διορθώνετε τα πράγματα», συμβουλεύει η Masia-Warner. «Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να ανέχονται κάποιο βαθμό στενοχώριας και κάποιο επίπεδο δυστυχίας». Αφήστε τα να το παλέψουν, να ψάξουν για λύσεις από μόνα τους. Με τον τρόπο αυτό θα μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις στη ζωή».
O Hallowell συμφωνεί πως όταν δίνουμε στα παιδιά το περιθώριο να αποκτήσουν ένα ευρύ φάσμα εμπειριών, ακόμη και δύσκολες ή απογοητευτικές, αυτό τα βοηθάει να αποκτήσουν ένα απόθεμα εσωτερικής-ψυχικής δύναμης που οδηγεί στο δρόμο της ευτυχίας. Είτε πρόκειται για ένα μωρό 7 μηνών που προσπαθεί να μπουσουλήσει είτε για ένα παιδί 7 χρόνων που παλεύει με ένα πρόβλημα αφαίρεσης, επιμένει ο Hallowell, θα τα πάει καλύτερα στην αντιμετώπιση κάθε είδους δυσκολιών όταν το παλέψει μόνο του ξανά και ξανά και φέρει θετικά αποτελέσματα.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως τα παιδιά δεν θα πρέπει να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται, όμως ο δικός σου ρόλος δεν είναι να τους προσφέρεις έτοιμες λύσεις αλλά να τα βοηθήσεις να μάθουν να αναζητούν και να βρίσκουν την λύση μόνα τους. Έχει μεγάλη σημασία για τη μελλοντική ευτυχία του παιδιού σου να μάθει να χειρίζεται τις αναπόφευκτες απογοητεύσεις και εμπόδια της ζωής.
Αν το παιδί σου αναπτύξει το αίσθημα της ανεξαρτησίας και της αυτοπεποίθησης, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα μεγαλύτερη αυτό-εκτίμηση και ευτυχία. Ένας τρόπος να βοηθήσεις το νήπιό σου να αναπτύξει τα ποιοτικά αυτά στοιχεία του χαρακτήρα είναι να το αφήνεις να μάθει να παίζει μόνο του για δέκα ή δεκαπέντε λεπτά και για αρκετές φορές κάθε μέρα.
Δώστε το δικαίωμα να είναι λυπημένα ή νευριασμένα
Όταν το παιδί σου κάθεται κατσουφιασμένο σε μια γωνιά κατά τη διάρκεια ενός πάρτι γενεθλίων, η πιο φυσική αντίδραση από μέρους σου είναι προφανώς να το πιέσεις να πάει με τα άλλα παιδιά και να διασκεδάσει μαζί τους. Είναι όμως σημαντικό να του επιτρέψεις να είναι λυπημένο. Ο Hallowell το θεωρεί ανησυχητικό που «μερικοί γονείς ανησυχούν κάθε φορά που το παιδί τους παραγκωνίζεται από κάποια συντροφιά ή δεν προσκαλείται σε κάποιο πάρτι γενεθλίων ή κλαίει γιατί κάπου δεν πήρε αυτό που θα ήθελε».
Τα ίδια τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν πως δεν χάλασε ο κόσμος αν μερικές φορές δυσαρεστούνται από κάτι ή κάποιον. Και η λύπη είναι μέρος της ζωής. Αν προσπαθούμε να καταπνίξουμε κάθε λυπηρή κατάσταση απ’ τη ζωή του παιδιού μας, αυτό που θα πετύχουμε τελικά είναι να κάνουμε το παιδί να πιστέψει πως είναι κακό να αισθάνεται λύπη. Όχι! Θα πρέπει να τους δώσουμε το δικαίωμα να βιώνουν τα συναισθήματά τους, ακόμη και τη λύπη.
Μπορείς να ενθαρρύνεις το παιδί σου να προσδιορίζει τα συναισθήματα του και τα περιγράφει με λόγια. Ακόμη και όταν το παιδί είναι πολύ μικρό και δεν μιλάει ακόμη, θα μπορούσες να του δείχνεις φωτογραφίες από φάτσες και να το ρωτάς ποια φάτσα αισθάνεται το ίδιο με αυτό. Τα μικρά παιδιά αντιλαμβάνονται πολύ γρήγορα λέξεις που περιγράφουν συναισθήματα όπως «χαρούμενος» ή «θυμωμένος». Όταν θα είναι σε θέση να περιγράψουν τα συναισθήματά τους με λόγια, τότε τους δίνονται πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες να αναγνωρίζουν και να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους.
«Όταν ένα μικρό παιδί νοιώθει θυμωμένο, αυτό του προκαλεί μεγάλο φόβο γιατί δεν καταλαβαίνει από πού προέρχεται», λέει η Rebecca Marks, μητέρα δύο παιδιών απ’ το Οχάιο. Όταν η 14μηνη κόρη της Madeline νευριάζει ή χτυπάει, η Marks της λέει: «Ξέρω πως είσαι απογοητευμένη ή θυμωμένη». Με αυτό τον τρόπο η Madeline μαθαίνει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά της και να τα κατονομάζει. Τότε είναι που μπορούμε να της διδάξουμε να χρησιμοποιεί λόγια αντί να χτυπάει».
Η Masia-Warner όμως προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να αντιδρούμε υπερβολικά στα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού μας. «Είναι φυσιολογικό για τα μικρά παιδιά να αντιδρούν έντονα ή να δείχνουν νευρικότητα ή έστω να κολλούν πάνω μας όταν κάτι δεν πάει καλά στο περιβάλλον τους. Δεν είναι κάτι το σοβαρό, ούτε σημαίνει πως είναι δυστυχισμένα».
Γίνε θετικό παράδειγμα προς μίμηση
Σύμφωνα με τη Dora Wang, καθηγήτρια ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου του Νέου Μεξικού και μητέρα της τριών χρόνων κόρης της Ζωής, τα συμπεράσματά των ερευνών υποδηλώνουν πως μπορείς να μεταδώσεις την ιδιοσυγκρασία σου στα παιδιά σου όχι κατ’ ανάγκη μέσα απ’ τα γονίδια αλλά μέσα απ’ τη συμπεριφορά σου και το μοντέλο ανατροφής που ακολουθείς.
Άσχετα αν αυτό είναι καλό ή κακό, είναι όμως γεγονός πως τα παιδιά αντιγράφουν τις διαθέσεις και τα συναισθηματικά πρότυπα των γονιών τους. Ακόμη και τα μωρά μιμούνται το συναισθηματικό στυλ των γονιών τους, πράγμα που ενεργοποιεί συγκεκριμένους νευροδιαβιβαστές. Με άλλα λόγια, όταν χαμογελάς χαμογελάει και το παιδί σου και ο εγκέφαλός του «προγραμματίζεται» για χαμόγελο. Προσοχή όμως! Να εκφράζεσθε πηγαία, όχι υποκριτικά γιατί τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να διαισθάνονται και να ξεχωρίζουν το γνήσιο και το προσποιητό. Αν βάλεις στόχο να βρίσκεις ευχαρίστηση σε μικροπράγματα και να εκφράζεις με λόγια την ευγνωμοσύνη σου για ό,τι σε ευχαριστεί, τότε θα γίνεις ένα θετικό πρότυπο για το παιδί σου.
Μπορείς να βοηθήσεις το παιδί σου να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Για παράδειγμα, αν ο καιρός είναι πολύ βροχερός και δεν μπορείτε να πάτε στην παιδική χαρά, πες του πως είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να ψήσετε κουλουράκια. Η Sharon Cohn απ’ το Νιού Τζέρσεϋ λέει στα παιδιά της: «Να είσθε ευχαριστημένα με αυτά που έχετε και όχι λυπημένα για αυτά που δεν έχετε». Το όλο τελετουργικό ενός οικογενειακού γεύματος θα μπορούσε να γινόταν πιο όμορφο αν το κάθε μέλος της οικογένειας – συμπεριλαμβανόμενου και του νηπίου σας – περιέγραφε το μέρος εκείνο της ημέρας που ήταν το πιο όμορφο γι’ αυτό.
H Peggy O’ Leary απ’ την Μοντάρα της Καλιφόρνια διαπιστώνει πως όταν εκείνη είναι στρεσαρισμένη τα δύο της παιδιά αντιδρούν άμεσα σ’ αυτό. «Γίνονται σιωπηλά και ζαρώνουν σε μια γωνιά». Μια μέρα που η O’ Leary ένοιωθε πεσμένη, ο γιός της August της είπε: «Έλα να παίξουμε όπως όταν ήσουν χαρούμενη». Αυτό την έκανε να αντιληφθεί πόσο ευαίσθητο ήταν το παιδί στις μεταβολές στη διάθεσή της. Τώρα προσπαθεί συνειδητά να δείχνει πιο θετική στάση στα παιδιά της.
Όμως, δεν χρειάζεται να κρύβεις τα αρνητικά σου συναισθήματα. Μπορείς να δείχνεις στα παιδιά σου π.χ. τη λύπη σου που έσπασες το αγαπημένο σου βάζο. Και αν προσθέσεις πως τώρα προτίθεσαι να το αντικαταστήσεις με ένα πιο μεγάλο, αυτό θα τους δώσει το δίδαγμα πως η λύπη είναι μέρος της ζωής και πως πάντα έχουμε τη δυνατότητα να δίνουμε λύσεις στα προβλήματά μας.
Αν όμως πιάνεις τον εαυτό σου να είσαι σχεδόν μόνιμα στρεσαρισμένη, τότε θα πρέπει να ζητήσεις βοήθεια. «Γονείς που πάντα βρίσκονται κάτω απ’ τη σκιά της κατάθλιψης, κατά κανόνα δεν είναι σε θέση να δείχνουν συνέπεια και σταθερότητα στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Δεν μπορούν να τους δώσουν σταθερή κατεύθυνση, δεν έχουν τη σωστή εσωτερική διάθεση που είναι απαραίτητη για να επαινούν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους και ούτε μπορούν να παίζουν και να χαίρονται μαζί τους. Η δική τους προβληματική ψυχική υγιεινή αναπόφευκτα θα δημιουργήσει προβλήματα και στα παιδιά», λέει η Masia-Warner.
Μάθε τα να ασχολούνται με πράγματα που αξίζουν
Καθώς το νήπιό σου μεγαλώνει, έχεις τη δυνατότητα να του διδάξεις πόση ικανοποίηση αντλεί κανείς βοηθώντας τους άλλους. Οι έρευνες δείχνουν πως οι άνθρωποι που ασχολούνται με πράγματα που έχουν νόημα και σκοπό είναι πιο δύσκολο να πέσουν θύματα της κατάθλιψης. Η Sharon Cohn λέει πως οι αγαθοεργίες και η προσφορά βοήθειας σε άλλους έχουν κεντρική θέση στη ζωή της οικογένειάς της. Ακόμη και μικρά παιδιά μπορούν να ωφεληθούν και να πάρουν σημαντικά μαθήματα για τη ζωή τους από τέτοια παραδείγματα. Όταν η Ρεβέκκα, η 5χρονη κόρη της Cohn, και οι συμμαθήτριές της, πληροφορήθηκαν για τον τυφώνα «Κατρίνα» συγκέντρωσαν διάφορα σχολικά είδη και τσάντες πλάτης για τα παιδιά που έχασαν τα υπάρχοντά τους. Ακόμη και απλή βοήθεια στις δουλειές του σπιτιού (π.χ. να βάζει τα λερωμένα ρούχα στο καλάθι με τα άπλυτα) μπορεί να βοηθήσει το νήπιο να νοιώθει πως προσφέρει κάτι σημαντικό.
Από την Jill Storey
Πηγή: www.babycenter.com
Μετάφραση: Χρύσανθος Θεοχάρης
το διαβάσαμε: mamalydia.wordpress.com
γράφει η Ηλιάννα Πεσσάρη
Ένα παιδί που μεγαλώνει χωρίς αδέλφια, μπορεί να έρθει αντιμέτωπο με θέματα και καταστάσεις που κάποιο άλλο παιδί με αδέλφια να μην αγγίξει ποτέ. Τα θέματα αυτά συνήθως πηγάζουνε απ’ το γεγονός ότι το μοναχοπαίδι λαμβάνει όλη την προσοχή και την αποκλειστική αγάπη των γονιών.
Σε αντίθεση με τα μοναχοπαίδια, τα παιδία με αδέλφια, μαθαίνουν μέσα από τη φύση της οικογένειας να μοιράζονται από υλικά μέχρι συναισθηματικά αγαθά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μαθαίνουν επίσης να διεκδικούν, να μαλώνουν και κάποια στιγμή να καταλήγουν σε συμφωνία. Μαθαίνουν να παλεύουν για να διεκδικήσουν την δική τους μοναδική θέση στην οικογένεια, να δίνουν μάχες, να θυμώνουν, να κάνουν ελιγμούς και συμβιβασμούς, όλα όσα δηλαδή μαθαίνουν μέσα από την συμβίωση. Το πιο σημαντικό, όμως, χαρακτηριστικό που έχουν τα παιδιά με αδέλφια είναι ότι μπορούν να μοιράζονται τη ζωή με κάποιον που βλέπει τα πράγματα από την ίδια θέση, έτσι μπορούν αν φτιάξουν συμμαχίες, να μοιραστούν τα βάρη ή τις χαρές και όλα αυτά που θα δυσκολεύονταν να πουν στους γονείς τους.
Τα μοναχοπαίδια, έχουν να αντιμετωπίσουν τη ζωή της οικογένειας, χωρίς κάποιον να μπορεί να κοιτάει από την ίδια πλευρά τις καταστάσεις. Μεγαλώνουν με μία μοναξιά, με όλη την αγάπη και όλη την προσοχή αλλά και όλο το βάρος των γονιών, αλλά και την υπόλοιπης ελληνικής οικογένειας, που πέφτει πάνω τους. Έχουν να σταθούν μπροστά στην συναισθηματική υπερπροστασία των γονιών, οι οποίοι συνήθως υπερασχολούνται με τα δικά του συναισθήματα. Η υπερπροστασία αυτή προκύπτει κυρίως από την στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ των γονιών και του παιδιού.
Τα παιδιά έχουν πολύ ευαίσθητες κεραίες και μπορούν να ρουφάνε όσα οι γονείς έχουν μέσα τους κρυμμένα, φυλαγμένα ή ακόμα και μη αναγνωρισμένα. Μπορεί να λέμε στα παιδιά ότι είμαστε καλά αλλά εκείνα ξέρουν πραγματικά πότε λέμε αλήθεια και πότε ψέματα. Τα μοναχοπαίδια το ξέρουν αυτό ακόμα καλύτερα. Έχουν ρουφήξει όλο τον εσωτερικό κόσμο των γονιών, όλα τα ανείπωτα τους.
Όπως και για τα παιδιά χωρίς αδέλφια, έτσι και οι γονείς με ένα μόνο παιδί, δεν έχουν να μοιράσουν την αγάπη, την προσοχή και τα συναισθήματα τους με περισσότερα μέλη. Η σχέση που αναπτύσσεται είναι συνήθως πολύ στενή, πολύ κοντινή και μπορεί τα όρια μεταξύ των ατόμων της οικογένειας να είναι ρευστά ή ελαστικά.
Υπάρχει μεγάλη συναισθηματική ταύτιση με τα παιδιά, κυρίως με τα μοναχοπαίδια. Μέσα σε μία τόσο κοντινή σχέση, συχνά οι γονείς μπερδεύουν τα δικά τους προσωπικά συναισθήματα με αυτά του παιδιού τους, προβάλλουν τις αγωνίες τους, τις απογοητεύσεις, τους φόβους. Είναι συχνό οι γονείς να μην μπορούν να αντέξουν τη λύπη ή τα πιο δύσκολα συναισθήματα του παιδιού, όπως παράπονο, απογοήτευση, φόβο, με αποτέλεσμα να κάνουν τα πάντα ώστε το παιδί να μην τα νιώσει -πράγμα αδύνατο φυσικά! Προσπαθούν πολύ να το προστατέψουν από αυτά ή να το απαλλάξουν, στερώντας του έτσι κάποιες εμπειρίες. Όλα τα παραπάνω με ένα μαγικό τρόπο αποφορτίζονται ή διοχετεύονται καλύτερα σε μία οικογένεια με περισσότερα από ένα παιδιά.
Στη σχέση γονιού-παιδιού έτσι κι αλλιώς χρειάζεται να είμαστε σε εγρήγορση, όμως όταν το παιδί είναι μοναχοπαίδι, η ανάγκη αυτή εντείνεται.
Πηγή: www.prosopikianaptixi.gr
Λέμε και λέμε συνέχεια για την κρίση στην Παιδεία και τον Πολιτισμό και πως η ανασύστασή τους είναι απαραίτητη για να ξεφύγουμε από την γενική μας κατάντια και τα δεινά που μας οδήγησαν μέχρι εδώ. Συχνά οι συζητήσεις είναι θεωρητικές ή άχρηστα ευχολόγια. Η συγκεκριμένη ανάρτηση είναι το ακριβώς αντίθετο. Μιλάει για μια συγκεκριμένη πρόταση Παιδείας, εντελώς διαφορετική από ότι έχετε ακούσει ή δεί μέχρι σήμερα.
Πρόκειται για μια ολιστική παιδεία, κι όχι απλή πληροφοριακή εκπαίδευση, που αλλάζει όλο το πλαίσιο αναφοράς, που ξεφεύγει εντελώς από την στεγνή, καταναγκαστική παιδεία και πρωτοπορεί καθώς κάπως έτσι θα διαμορφωθούν τα σχολεία του 3.000..Τα σχολεία Waldorf, πιστά στην παιδαγωγική μέθοδο του ανθρωποσοφιστή Rudolf Steiner έχουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, δείχνουν σεβασμό στην ψυχολογική ιδιομορφία κάθε ηλικίας, έμφαση στην τέχνη και την δημιουργικότητα, αρνούνται εντελώς την ιεραρχία και τις διακρίσεις, τις εξετάσεις, δεν έχουν διευθυντή, δεν είναι κερδοσκοπικά, ωθούν την συμμετοχή των παιδιών σε κοινωνικές εκδηλώσεις και γιορτές, σε περιβαλλοντικές δράσεις, σε χρήσιμες εργασίες και διασκέδαση στην φύση, σε γεωργικές εργασίες, σε φιλία με τα ζώα, οι δε γονείς δεν “παρκάρουν” τα παιδιά τους στα σχολεία αλλά συμμετέχουν στην διαδικασία μάθησης και στην ομαδική εργασία της κοινότητας. Σήμερα υπάρχουν 1027 σχολεία Waldorf σε 60 χώρες και πιστέψτε με αυτά που θα διαβάσετε παρακάτω θα σας εκπλήξουν! Η σύγκριση με το δικό μας απηρχαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα είναι η νύχτα με την μέρα στην κυριολεξία...
Η μαρτυρία πάρθηκε από το blog kosmos.. Θεωρώ, ειλικρινά, πως τέτοια παραδείγματα μπορούν να αναζωογονήσουν την σκέψη μας και να μας δώσουν τα πρότυπα που χρειαζόμαστε για τις αναγκαίες αλλαγές στην Παιδεία που δεν μπορούν και δεν ωφελεί να είναι απλώς διαχειριστικού και οικονομικού χαρακτήρα.. Κι επειδή το θέμα αυτό είναι πολύ σημαντικό, θα επανέλθω και στα δύο επόμενα posts. Θα εξετάσουμε την ιδιαίτερη λογική ακολουθία και λειτουργικότητα, την φιλοσοφία της αρχιτεκτονικής των σχολείων Waldorf, την σχέση τους με την ανθρωποσοφία του Steiner κι ύστερα θα δούμε τις προσπάθειες και την πιθανότητα να φτιαχτεί στην Ελλάδα ένα τέτοιο πρωτοποριακό σχολείο...
Το σχολείο Waldorf στο Aachen
“Όταν ανάβλυσε η επιθυμία να γράψω για τη ζωή του Rudolf Steiner, το μέτραγα για κάτι απλό. Μόλις ξεκίνησα, μόνο τότε, συνειδητοποίησα ότι ήταν πολύ πιο δύσκολο από όσο φαινόταν. Πώς να χωρέσει η δράση ενός πολυδιάστατου κι ελεύθερου πνεύματος σε λίγες μόνο γραμμές; Όσο περισσότερο ανίχνευα τη ζωή και το έργο του τόσο διαπίστωνα ότι ήταν αδύνατον να συμπυκνωθεί κάποιο ψήγμα έστω της σοφίας του μέσα σε ένα μικρό κείμενο. Ακόμη πιο δύσκολο είναι να μεταφερθεί γραπτά, ο παλμός που διαπερνάει ακόμη και σήμερα κάθε μία από τις δραστηριότητες που θεμελίωσε.
Με τον καιρό κατέληξα ότι το μόνο εφικτό είναι να καταθέσω την προσωπική μου εμπειρία. Να ξεφύγω από τα στεγνά ιστορικά στοιχεία ενός βιογραφικού, από τον ύφαλο να φωτιστούν όλες οι πτυχές της ζωής του και από το άλυτο πρόβλημα να ιχνογραφήσω μια αντικειμενική εικόνα. Όλα όσα θα μεταφέρω είναι υποκειμενικά και περιέχουν τον ενθουσιασμό ενός άνθρωπου που αντικρίζει την άδηλη προσφορά για το κοινό καλό, την αισιοδοξία ότι η ουτοπία της παγκόσμιας ευτυχίας δεν είναι ουτοπία αλλά τόπος που μπορεί να υπάρξει σε τούτη τη γη.
Χριστούγεννα του 2001 ήμουν φιλοξενούμενος στο Aachen, πρωτεύουσα του Καρλομάγνου, πολύ κοντά στα σύνορα Γαλλίας, Γερμανίας, Βελγίου, Ολλανδίας. Χρόνια τώρα, οι φίλοι που μας φιλοξενούσαν, μιλούσαν περήφανα για το σχολείο που μαζί με άλλους γονείς είχαν ιδρύσει. Ποτέ δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία. Αυτή την φορά όμως δεν μπόρεσα να αποφύγω μια επίσκεψη στους χώρους του άδειου λόγω των εορτών σχολείου.
Κοίταζα από το παράθυρο του αυτοκινήτου το παγωμένο πάρκο που διασχίζαμε. Σκεφτόμουν πόσο βαριόμουν την επίσκεψη ετούτη σ΄ ένα άδειο σχολείο. Θα προτιμούσα ένα ζεστό καφέ στην πλατεία, να κοιτώ τους περαστικούς, μια μπύρα κοντά στον καθεδρικό ναό, ή έστω να χαζεύω τις χριστουγεννιάτικες βιτρίνες με τα χιλιάδες λιμπιστά μπιχλιμπίδια.
Δεν πρόλαβα να γίνω αγενής και να γκρινιάξω, το αυτοκίνητο φρέναρε, παρκάραμε κι οι πόρτες άνοιξαν μπάζοντας παγωμένο αγιάζι. Φτάσαμε. Ήμασταν δίπλα στο πάρκο. Φόρεσα γάντια, σκούφο και βγήκα.
Εντυπωσιακό! Το προαύλιο δεν έχει κάγκελα, φυσική του προέκταση ήταν το πάρκο. Καθώς βαδίζαμε συναντούσαμε διάφορες κατασκευές. Ένα πλινθόκτιστο φούρνο, ένα πλακόστρωτο με αμφιθεατρική πεζούλα, ένα παχνί με πρόβατα, ένα μπαξέ με καλλιέργειες και άλλα. Μου εξηγήσανε ότι οι τελειόφοιτοι αν θέλουν μπορούν να αποφασίσουν την κατασκευή ενός έργου που θα μείνει στο σχολείο. Όλα τα έργα αυτά, ομαδικές εργασίες που έχουν αποφασιστεί σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από τους ίδιους τους μαθητές, στέκουν στο προαύλιο και εξυπηρετούν διάφορες δραστηριότητες.
Καλλιέργεια του μπαξέ - Κατασκευή πεζουλιού σε σχήμα φιδιού
Η καλλιέργεια του μπαξέ είναι μέρος του σχολικού προγράμματος. Απόρησα. Είναι τεχνικό το σχολείο αυτό; Η απάντηση ήταν καθαρή: Όχι δεν είναι τεχνικό σχολείο, ούτε σχολείο εργασίας.Είναι σχολείο με παιδαγωγική πρακτική που σύστησε ο Rudolf Steiner στο σχολείο που ο κύριος μέτοχος της καπνοβιομηχανίας Waldorf Astoria, Δρ. Μόλτ ίδρυσε για τους εργαζόμενους του εργοστασίου, της Στουτγάρδης το 1918. Όλους του εργαζόμενους και τους εργάτες και τους διευθυντές! Τα πρόβατα εντάχθηκαν κι αυτά στις σχολικές δραστηριότητες. Η πρώτες τάξεις τα ταΐζουν, σε μεγαλύτερες τάξεις φροντίζουν για την καθαριότητα και την υγιεινή τους. Κάποια τάξη τα κουρεύει, σε μεγαλύτερη τάξη μαθαίνουν να χρωματίζουν και να γνέθουν το μαλλί. Κάθε τελειόφοιτος έχει σπίτι του ένα κομμάτι υφαντό που το έχει γνέσει, χρωματίσει, υφάνει ο ίδιος.
Φτάσαμε στο κεντρικό κτήριο. Ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική χωρίς ορθές γωνίες, αρχικά δεν ενθουσιάστηκα. Μπαίνοντας μου εξήγησαν πως η αρχιτεκτονική αυτή ήταν πρόταση του Rudolf Steiner. Ονομάζεται οργανική αρχιτεκτονική και αντιμετωπίζει το κτίριο σαν έναν οργανισμό που αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και τους ανθρώπους. Φροντίζει π.χ να έχουν όλες οι αίθουσες φυσικό φωτισμό που επαρκεί για το μάθημα.
Στο εσωτερικό οι τοίχοι είναι βαμμένοι με λαζούρες και η διαφάνεια του χρώματος δίνει την αίσθηση του μη συγκεκριμένου. Ο διάδρομος είναι πολύπλοκος σαν λαβύρινθος. Ένιωθα χαμένος καθώς είχα συνηθίσει στους ευθείς διαδρόμους με τις πόρτες δεξιά και αριστερά. Μου εξηγήσανε ότι γρήγορα ο μαθητής εξοικειώνεται. Σκέφτηκα ότι ίσως έτσι δέχεται το μήνυμα ότι η ζωή είναι μια εξερεύνηση με την οποία αποκτά την εσωτερική βεβαιότητα ότι θα εξοικειωθεί.
Εσωτερικοί χώροι του σχολείου του Aachen
Στον χώρο υπήρχανε μόνο φυσικά υλικά. Ακόμη και τα χρώματα, μου εξήγησαν, είναι από ανόργανα υλικά και φυτικά σκευάσματα. Δεν χρησιμοποιείται πουθενά πλαστικό. Συμπέρανα ότι στόχος του σχολείου είναι τα παιδιά να αποκτούν κάποιου είδους οικολογική συνείδηση. Φαντάστηκα ότι είναι ένα είδος σχολείου που έχει υποστηριχτεί από τους πράσινους-εναλλακτικούς. Αργότερα, μελετώντας τις παιδαγωγικές αρχές που έθεσε ο Steiner για τα ελεύθερα σχολεία Waldorf θα διαπίστωνα ότι κατ' ουσία η εκπαίδευση αυτή έφτανε πολύ βαθύτερα από όσο μπορούσα να φανταστώ.
Κάποια στιγμή φτάσαμε στην πόρτα της πρώτης τάξης. Ρώτησα, πως είναι δυνατόν σε ένα σχολείο να είναι οι τάξεις, όλων των βαθμίδων στον ίδιο χώρο. Η απάντηση ήταν απλή και αποστομωτική. Στο σχολείο αυτό δεν υποθάλπεται κανενός είδους διάκριση, ούτε για λόγους ηλικίας ή φύλου, ούτε για λόγους χρώματος, θρησκείας ή εθνικότητας αλλά ούτε και για λόγους επιδόσεων ή ικανοτήτων. Τα πιο ικανά παιδιά αναλαμβάνουν μεγαλύτερες ευθύνες. Την πρώτη μέρα του σχολείου, τα μεγαλύτερα υποδέχονται τα μικρά και κρατώντας τα από το χέρι τα ξεναγούν σε όλους τους χώρους και εξηγούν τη λειτουργία του. Όλη τη χρονιά οι μεγάλοι μαθητές έχουν κάποια ευθύνη για τους μικρότερους.
Μπήκαμε στην τάξη. Το θέαμα ήταν εκπληκτικό. Ούτε στα καλύτερά μου όνειρα δεν μπορούσα να φανταστώ μια τέτοια τάξη. Δεν ήταν μόνο το φως και τα χρώματα, αλλά και η μυρουδιά, η αίσθηση του χώρου. Στον πίνακα υπήρχε ζωγραφισμένη με χρωματιστές κιμωλίες μια πολύ όμορφη χριστουγεννιάτικη ζωγραφιά από τον δάσκαλο για τους μαθητές.Λίγο πιο δίπλα σε ένα τραπέζι όμορφα στολισμένο, μια σύνθεση με ξύλα φρούτα λουλούδια και φυτά εποχής. Ο δάσκαλος μου είπανε, περιμένει τα παιδιά στην πόρτα και τα καλημερίζει ένα ένα με την έναρξη της σχολικής μέρας.
Η τάξη ευωδίαζε από την μυρωδιά των φυσικών υλικών από τα οποία ήταν κατασκευασμένη. Ξύλινα θρανία κερωμένα με κερί μέλισσας. Πάτωμα από πλακάκια λινελαίου, τοίχοι με λαζούρες με βάση το κερί της μέλισσας. Κυρίαρχο χρώμα το ροζ. Κάνει τα μικρά να νιώθουν ασφάλεια και θαλπωρή.
Καθώς οι τάξεις μεγαλώνουν το χρώμα τους ψυχραίνει μια και η παιδική ψυχή, καθώς εξελίσσεται, χρειάζεται διαφορετική χρωματική επιρροή για να συντονιστεί με τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της ηλικίας. Μπαίνοντας στις υπόλοιπες τάξεις διαδοχικών βαθμίδων, αυτά που μου φαινόταν ιδιόρρυθμα και "οικολογικό-πολυτελή" μεταμορφώθηκαν σε αυτονόητα. Αυτό που έβλεπα μπροστά μου δεν ήταν η αντιστοιχία της οικονομικής διαφοράς Γερμανίας, Ελλάδας καθρεφτισμένη στην υλική υποδομή της εκπαίδευσης. Ήταν κάτι άλλο που ξεπέρναγε το υλικό, όμως το διαμόρφωνε μέσα από μια τελείως διαφορετική προσέγγιση της εκπαίδευσης.
Η διαπίστωση ότι υπάρχει ένα τέτοιο σχολείο βούρκωσε τα μάτια μου. Συνειδητοποίησα ότι σε τέτοιο περιβάλλον έχουν δικαίωμα να βρίσκονται όλα τα παιδιά του κόσμου. Ένιωθα ότι θα ήθελα πολύ να διδάξω σε αυτό το σχολείο κι αν ήμουν μαθητής εδώ τα παιδικά μου χρόνια θα ήταν πιο ευτυχισμένα, θα είχαν τη δύναμη να με στηρίζουν ακόμη.
Το εργαστήρι ζωγραφικής - Γλυπτά σχολικού εργαστηρίου
Συνεχίσαμε την ξενάγηση φτάνοντας στις αίθουσες των καλλιτεχνικών μαθημάτων. Καινούρια αποκάλυψη. Είδαμε με τα μάτια μας το βάρος της εκπαιδευτικής δραστηριότητας στα καλλιτεχνικά. Η καλλιτεχνική φύση υπάρχει σε κάθε άνθρωπο. Είναι γνωστό ότι οι τέχνες ωθούν την εκδήλωση πολλών παράπλευρων πτυχών της ανθρώπινης οντότητας. Μάρτυρες βουβοί αυτής της πραγματικότητας στέκονται τα έργα των μαθητών στις αίθουσες των καλλιτεχνικών. Έργα ζωγραφικά, γλυπτά σε ξύλο, πηλό ή άλλα υλικά αποδεικνύουν ότι οι μαθητές στο σχολείο αυτό εργάζονται σοβαρά και με έμπνευση.
Θυμήθηκα τα έργα που διακοσμούν τους διαδρόμους του σχολείου και στέκονται ζωντανά παραδείγματα μιας συλλογικής εξέλιξης της καλλιέργειας των μαθητών. Μας εξηγήσανε ότι από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, το κίνητρο για μάθηση και η θέληση ενδυναμώνονται μέσω της τέχνης. Οι μαθητές βιώνουν την αριθμητική χτυπώντας τα πόδια τους στη γη σε ομαδικά παιδικά παιχνίδια που έχουν βάση τους ρυθμούς. Μετράνε τα βήματά τους πάνω στον ίαμβο, τον ανάπαιστο κ.λπ. Ο ρυθμός του ποιητικού λόγου γίνεται πράξη αριθμητική. Η προπαίδεια έχει ήδη αναπτυχθεί μέσα τους πριν ακόμη γίνει διδασκαλία στον πίνακα. Θυμήθηκα πόσο πολύ είχα ταλαιπωρηθεί για να μάθω απέξω δίχως πραγματικό αντέρεισμα την στείρα προπαίδεια.
Με αυτό τον τρόπο, μου εξήγησαν, το "τελετουργικό" βάδισμα, η τέχνη και η επιστήμη ξαναβρίσκουν μέσα στην παιδική ψυχή την πρωταρχική ενότητα. Η ανθρωπότητα στην αυγή του πολιτισμού δε διαχώριζε τέχνη, θρησκεία και επιστήμη. Η παγκόσμια ανθρώπινη μνήμη γίνεται το θεμέλιο, η διαδρομή που ο μαθητής ξαναδιανύει για να προσεγγίσει με σεβασμό και λατρεία τη γνώση.
Φτάσαμε στο αμφιθέατρο της φυσικής. Το πρόγραμμα του σχολείου είναι διαμορφωμένο έτσι, ώστε η φυσική να διδάσκεται εδώ. Τα φαινόμενα επιδεικνύονται απαραίτητα με πειράματα στα παιδιά. Οι φυσικές επιστήμες ξεκίνησαν από την παρατήρηση και το πείραμα. Είναι πολύ στραβό να διδάσκεται η φυσική και η χημεία δίχως το πείραμα. Έτσι αποκόπτεται η νοητική λειτουργία από τη φύση, με αποτέλεσμα η λογική να παίρνει την εξουσία της νόησης και οδηγεί σε θεωρίες που γεννιούνται ξεκομμένες από τα φαινόμενα.
Στάση ευρυθμίας από μαθήτρια - Ευρυθμία σε παιδικό σταθμό
Ανοίγοντας μια μια τις αίθουσες φτάσαμε στην αίθουσα της ευρυθμίας. Ήταν κάτι σαν αίθουσα μπαλέτου.
Η ευρυθμία, μας εξήγησαν, είναι η τέχνη του ορατού λόγου και της ορατής μουσικής. Οι ήχοι της αλφάβητου, οι φθόγγοι της μουσικής μπορούν να αναπαρασταθούν με αντίστοιχες κινήσεις. Κάθε γράμμα κάθε ήχος έχει μια αξία που είναι ψυχικά και πνευματικά αντιληπτή. Αυτή την σημασία μπορεί το ανθρώπινο σώμα να την εκφράσει και κινητικά. Στάσεις και κινήσεις του σώματος εξωτερικεύουν με οπτικό τρόπο τις αξίες αυτές. Τέτοια κινητική δραστηριότητα μπορεί να εκφραστεί καλλιτεχνικά με μια τέχνη θα μπορούσε να πει κανείς ότι μοιάζει με χοροθέατρο. Μπορεί επίσης να λειτουργήσει θεραπευτικά, να βελτιώσει την συγκέντρωση, τη θέληση, την ισορροπία, την προσοχή, τον λόγο και άλλα. Χρησιμοποιείται εκπαιδευτικά, καθότι αναπτύσσει ποιότητες εσωτερικές που εναρμονίζουν τα πνευματικά, ψυχικά και υλικά συστατικά στοιχεία του ανθρώπου, με αποτέλεσμα την ωφέλεια στην εκπαιδευτική δράση.
Φτάσαμε στην πόρτα του εργαστηριού τεχνολογίας. Μπαίνοντας μέσα αντικρίσαμε και πάλι ένα θέαμα αναπάντεχο. Βαρέλια με χαρτοπολτό, χαρτιά κρεμασμένα για στέγνωμα από ανακύκλωση που είχαν κάνει οι μαθητές. Βάζα με χρώματα από ορυκτά και φυσικά υλικά συλλεγμένα και επεξεργασμένα από τους μαθητές. Αργαλειοί με υφαντά που ύφαιναν οι μαθητές. Λεκάνες χρωματισμού του μαλλιού που γνεθόταν από τους μαθητές. Σφυριά και αμόνια για σφυρηλάτηση χαλκού και άλλων μετάλλων.
Καμίνι κεραμικής. Όλες αυτές και άλλες τεχνικές δραστηριότητες είναι ο θεμέλιος λίθος της τεχνολογίας. Η μηχανική και η χημεία στηρίζονται σε αυτά. Είναι θεμελιώδες ο μαθητής να καταπιαστεί πρακτικά με τέτοια ζητήματα, γιατί τότε οποιοδήποτε τεχνικό πρόβλημα όσο σύνθετο κι αν φαίνεται βρίσκει ένα ήδη απαντημένο αντίκρισμα μέσα του. Όλη η ιστορική - τεχνολογική γνώση του ανθρώπου γίνεται κτήμα του μαθητή έμπρακτα, με τα χέρια και τον νου, όχι μόνο με τα μάτια από κάποιο ντοκιμαντέρ ή μια εγκυκλοπαίδεια. Επιπλέον, τα υλικά που προκύπτουν από τέτοιες τεχνολογικές δραστηριότητες, περιέχουν υψηλή αισθητική ποιότητα, προάγουν οικολογική και περιβαλλοντική συνείδηση.
Προχωρώντας στους διαδρόμους του σχολείου η αρχιτεκτονική του, οι χρωματισμοί του η διακόσμηση και αισθητική του είχαν αρχίσει να μου αποκαλύπτουν ένα εκπαιδευτικό σύστημα που η φιλοσοφία του είχε πολύ μεγαλύτερο βάθος από έναν απλό οικολογικό προσανατολισμό.
Φτάσαμε στο κυλικείο. Ξανά μια αποκάλυψη να επισημάνει το αυτονόητο, θαμμένο στην συνήθεια που μουδιάζει συχνά κάθε δημιουργική μας δραστηριότητα. Το κυλικείο και τα προϊόντα που προσφέρει είναι δραστηριότητα γονέων. Σχολική επιτροπή από γονείς ετοιμάζει τα προϊόντα του κυλικείου. Όλα τα τρόφιμα και οι λιχουδιές είναι σπιτικά. Διαδοχικά γονείς ετοιμάζουν τα σνακ και τα κολατσιά. Απουσιάζουν τροφές ανθυγιεινές, αμφίβολης διατροφικής αξίας. Προτιμούνται τα βιολογικά προϊόντα, το αλεύρι ολικής αλέσεως, το μέλι αντί της ζάχαρης κ.λπ.
Τότε μου αποκάλυψαν ότι όλες σχεδόν οι εργασίες συντήρησης γίνονται από τους ίδιους τους γονείς. Το καθάρισμα, εργασίες επέκτασης, χτισίματα, ξυλουργικές επεμβάσεις και πολλά άλλα γίνονται από τους ίδιους τους γονείς. Η ίδια η διοίκηση του σχολείου γίνεται από τους γονείς και τους δασκάλους! Δεν υπάρχει διευθυντής με την έννοια που γνωρίζουμε από τα άλλα σχολεία, αλλά το σχολείο διοικείται από επιτροπή γονέων, δασκάλων και καθηγητών που παίρνει τις αποφάσεις ομόφωνα!
Γονείς κάνουν τις οικοδομικές δουλειές.. Άραγε ποιοί ‘Έλληνες γονείς θα έκαναν κάτι παρόμοιο, αντί να “παρκάρουν” τα παιδιά τους αμέριμνα σε αγνώστους;
Αναρωτήθηκα για την οικονομική διαχείριση του σχολείου. Μου εξήγησαν ότι τα ελεύθερα σχολεία Waldorf είναι αυτοχρηματοδοτούμενα, αυτόνομα, ελεύθερα σχολεία. Βέβαια το εκπαιδευτικό αυτό σύστημα έχει κρατική αποδοχή από το γερμανικό κράτος και λαμβάνει κρατική επιχορήγηση, όπως κάθε άλλο σχολείο της Γερμανίας. Οι επιπλέον δραστηριότητες που δεν καλύπτονται από το γερμανικό δημόσιο γίνονται με οικονομική ευθύνη του συλλόγου γονέων και καθηγητών που διοικεί το σχολείο.
Και μετά το σκάψιμο ακολουθούν τα τραγούδια της χορωδίας των γονέων!
Στο συγκεκριμένο σχολείο κάθε μαθητής πληρώνει δίδακτρα για τις ανάγκες του σχολείου αποκλειστικά. Κανένας δε βγάζει κέρδος! Το σχολείο είναι ελεύθερο και δεν ανήκει σε κανένα ιδιώτη επιχειρηματία! Το εκπληκτικό δε είναι ότι κανένας μαθητής δεν αποκλείεται από το σχολείο αυτό για οικονομικούς λόγους. Αν κάποιος μαθητής επιθυμεί το σχολείο αυτό, και δεν μπορεί αποδεδειγμένα να καλύψει τα δίδακτρά του, όλη η σχολική κοινότητα αναλαμβάνει το χρέος του. Ουσιαστικά κάθε μαθητής πληρώνει δίδακτρα, αλλά ανάλογα με τις δυνατότητές του. Μια σχολική επιτροπή αναλαμβάνει να εξετάζει κάθε περίπτωση χωριστά.
Όλες αυτές οι πληροφορίες μου γέννησαν πλήθος ερωτηματικά, αλλά φαίνεται πως οι υπεύθυνοι των σχολείων (για παράδειγμσ το σχολείο Waldorf στο Σάλτσμπουργκ), έχουν βρει τους τρόπους για να καθορίζουν τα μηνιαία δίδακτρα κάθε παιδιού.Κάθε σχολείο -όπως είναι φυσικό- δημιουργεί τις δικές του μεθόδους για τέτοια ζητήματα.
Στο σχολείο Rudolf Steiner στο Harmburg τα παιδιά παίζουν Ελληνική Λυσιστράτη! Η εικόνα είναι από περσινή παράσταση. Τα Ελληνόπουλα έχουν παίξει ποτέ στα σχολεία τους Λυσιστράτη;
Αναρωτήθηκα, αν θα μπορούσε να στέκει ένα τέτοιο σχολείο σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, εκτός από την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Ειδικά αν θα μπορούσε να υπάρξει στην Ελλάδα με δεδομένο το ελληνικό ταμπεραμέντο. Μου εξήγησαν, τέτοια σχολεία υπάρχουν παντού σε όλον τον κόσμο και προσαρμόζονται με τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Κανένα ελεύθερο σχολείο Waldorf, δεν είναι ίδιο με κάποιο άλλο. Το κάθε ένα έχει τον χαρακτήρα του την αισθητική του, το ύφος του γενικότερα.
Ο τίτλος τους "ελεύθερα σχολεία" δεν είναι καθόλου τυχαίος, αλλά προκύπτει από τον γενικό εκπαιδευτικό στόχο να δημιουργήσουν ελεύθερους ανθρώπους χρήσιμους για την κοινωνία και τον εαυτό τους.Όπως τα όρια του προαύλιου δεν είναι συγκεκριμένα, έτσι και η δραστηριότητα του σχολείου δεν περιορίζεται στο σχολικό περιβάλλον, αλλά συνυφαίνεται με όλη την τοπική κοινωνία.
Οι γιορτές, στις οποίες δίνεται ιδιαίτερη σημασία, προσδιορίζουν τον ρυθμό του έτους. Δεν είναι σχολικές με τη συνηθισμένη έννοια, αλλά είναι γιορτές, με δραστηριότητες ανοιχτές για όλους τους ανθρώπους της τοπικής κοινωνίας. Το σχολείο εισπνέει και εκπνέει προς την κοινωνία.
Όσο περισσότερα μου λέγανε τόσο πιο πολύ βυθιζόμουν στις σκέψεις μου και χανόμουν από το περιβάλλον. Όλες αυτές οι πληροφορίες ήταν πάρα πολλές και πυκνές για να τις συλλάβω μονομιάς. Έφυγα από το Aachen κουβαλώντας μέσα μου τον σπόρο αυτής της αποκάλυψης. Τέτοια σχολεία Waldorf όλων των βαθμίδων ιδρύονται από γονείς σε όλον τον κόσμο. Οι δυσκολίες είναι μεγάλες, αναμφισβήτητα, αλλά η θέλησή των ανθρώπων έχει ιδρύσει ελεύθερα σχολεία από το Νεπάλ ως την Ρωσία, από την Αίγυπτο μέχρι την Εσθονία, από την Γαλλία μέχρι την Αυστραλία και την Αμερική. Όλοι αυτοί τα κατάφεραν! Τα σχολεία αυτά στον κόσμο μετράνε ίσως χιλιάδες, εμείς γιατί όχι;
"Ο υψηλότερος μας μόχθος είναι να αναπτύξουμε ελεύθερες ανθρώπινες υπάρξεις που να είναι αφεαυτού ικανές να δώσουν έναν προσανατολισμό, να διδάξουν ένα σκοπό στις ζωές τους" - Rudolf Steiner
Αυτή ίσως να είναι η πιο περιεκτική φράση που περιγράφει τον στόχο των σχολείων Waldorf που ίδρυσε ο Rudolf Steiner και στηρίζονται στη βαθιά κατανόηση του ανθρώπου μέσα από την ανθρωποσοφία. Ξετυλίγοντας τον μίτο για να γνωρίσει κανείς τις φιλοσοφικές και εκπαιδευτικές απαρχές των σχολείων αυτών βρίσκεται μπροστά στην αίθουσα των θησαυρών της ανθρώπινης γνώσης. Πρόταση βαθιάς κατανόησης της ζωής η ανθρωποσοφία θέτει ερευνητικά ζητήματα για την κοινωνία, την ιατρική, την γεωργία, την τέχνη, την επιστήμη, την εκπαίδευση. Είμαι βέβαιος πως οι απαντήσεις που βρίσκει ο αναζητητής της αλήθειας στην προσέγγιση αυτή δίνουν λύσεις για τα δεινά της ανθρωπότητας, για τον προορισμό της και προτείνουν μια εφικτή αντανάκλαση της "ουτοπίας" της κατανόησης, της αγάπης, της ειρήνης και της ελευθερίας.
Σχολείο Waldorf στην Ελλάδα ακόμη δεν υπάρχει, μα μου φαίνεται πως αξίζει ο κόπος να στηθεί, ειδικά τώρα που ο διάλογος για την παιδεία μπορεί να είναι γόνιμος, για να γεννήσει την αυριανή Ελλάδα, που ξανά αγκαλιάζει δημιουργικά τα προγονικά της αρχέτυπα κι εκπέμπει το μήνυμα της ειρήνης, της αγάπης και της αδελφοσύνης στον κόσμο. Της Ελλάδας που - πιστή στις πνευματικές της αρχές- τους ξαναδίνει την ξεχασμένη τους αξία.”
Αναδημοσίευση από: http://www.e-zine.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=47
Βιβλιογραφία: Steiner, R., Philosophie der Freicheit, Dornach, Scheiz: Rudolf Steiner Verlag, Steiner, R., Eurythmie als sichtbare Sprache, bibliographie nr GA 279. Dornach, Scheiz: Rudolf Steiner Verlag, 1968. Στάινερ, Ρ., Η αγωγή του παιδιού σύμφωνα με την επιστήμη του πνεύματος, Αθήνα: Ανθρωποσοφία, 1991.
Σχετικοί σύνδεσμοι
Δικτυακές τοποθεσίες για την εκπαίδευση Waldorf, αντιρρήσεις και διάλογοι:
The Rudolf Steiner Archive
Henry Barnes on Waldorf Education
New Myths About Rudolf Steiner by Peter Normann Waage
Anthroposophy and Ecofascism by Peter Staudenmaier
http://www.freunde-waldorf.de/
http://skepdic.com/steiner.html
Σύνδεσμοι σε σχολικούς δικτυακούς τόπους:
http://www.waldorfschule-aachen.de
http://www.steinerschule.ch/oberstufe/basel/unterrichtsangebot.html
http://www.eurythmie-muenchen.de/
http://www.waldorfschule.de
http://www.emersonwaldorf.org/
http://www.corvalliswaldorfschool.org/index.htm
http://www.waldorf-elmshorn.de
http://www.waldorf-salzburg.info
http://www.nant-y-cwm.co.uk/school.html
http://www.emil-molt-schule.de
Λ.Κ.
theartnoise.blogspot.gr
«Είναι εύκολο να γίνεις γονιός αλλά είναι δύσκολο να ΕΙΣΑΙ γονιός» υποστήριζε ο Βίλχελμ Μπος.
Όλοι οι γονείς θέλουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με αξίες. Μία από αυτές είναι ο σεβασμός. «Μερικοί γονείς, παρακινούμενοι από μια κυριαρχική αγάπη, παραβλέπουν τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού τους» γράφει ο ψυχίατρος- ψυχοπαιδαγωγός Rudolf Dreikurs στο βιβλίο του Η πρόκληση να είμαστε γονείς,13η έκδοση, Εκδόσεις Θυμάρι.
Με ποιο τρόπο μπορούμε να διδάξουμε στο παιδί μας το σεβασμό;
«Με τις ίδιες τις πράξεις μας,δηλαδή με το να το σεβόμαστε εμείς, να σεβόμαστε τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας, τον σύντροφό μας και τις ανάγκες του….» απαντάει η κ. Βικτώρια Ασκαρίδου. «Πρώτα πρέπει να παρατηρούμε το παιδί μας. Για παράδειγμα, κλαίει. Πρέπει να σκεφτούμε τι κρύβεται πίσω από το κλάμα. Εάν είναι νεογέννητο μέχρι και περίπου 8 μηνών, σίγουρα το κλάμα του είναι η έκφραση μιας ανάγκης και σε καμία περίπτωση δεν είναι χειριστικό. Αν σκεφτείτε ότι το πιο ανυπεράσπιστο πλάσμα είναι ένα βρέφος, το οποίο δεν μπορεί να μιλήσει, δεν μπορεί να επικοινωνήσει και να πει ‘πονάω, ‘φοβάμαι’, ‘παρε με αγκαλιά’, ίσως να είμασταν όλοι οι γονείς πιο προσεκτικοί στα καλέσματα του. Οι γονείς μας, μας έλεγαν ότι δεν κάνει καλό η πολύ αγκαλιά , μην το κακομάθεις, δεν θα ξεκολλάει από πάνω σου. Όλα αυτά , βέβαια, τα έλεγαν γύρω στην δεκαετία του ‘80 όταν ο δρ Σπόκ στην Αμερική βγήκε με το βιβλίο του, που έκανε θραύση. και υποστήριζε όλα τα παραπάνω…μια δεκαετία μετά, ζ/ητησε ταπεινά συγνώμη σε όλες τις μαμάδες που τον ακολούθησαν και είπε να δίνουν αγάπη και μόνο αγάπη στα παιδιά τους…. Όμως το μωρό στην βρεφική ηλικία έχει ανάγκη την τρυφερότητα και την αγκαλιά περισσότερο από ποτέ. Έτσι ,λοιπόν, τεντώνοντας προσεκτικά τις κεραίες μας και ακούγοντας τι πραγματικά ζητάει , τότε του δείχνουμε τον απόλυτο σεβασμό που χρειάζεται ένα μωράκι. Αν του δώσετε σεβασμό, αυτό θα εισπράξετε αργότερα από το παιδί σας. Μην φοβάστε ότι θα γίνει ένα κακομαθημένο παιδί. Γι’αυτό το λόγο υπάρχουν τα όρια.
Πολλές φορές έχω ακούσει μαμάδες να λένε «το παιδί μου το έχω μάθει να κοιμάται με φασαρία στο σπίτι ». Αλλά οι ίδιοι οι γονείς απαιτούν από τα παιδιά τους να μην κάνουν φασαρία , την ώρα που ο ένας από τους δύο γονείς ή και οι δύο κοιμούνται. Αυτό , όμως, το παιδί δεν το έχει διδαχθεί. Μεγάλωσε γνωρίζοντας ότι όταν πήγαινε για ύπνο υπήρχε φασαρία στο σπίτι. Και ,ξαφνικά, οι γονείς απαιτούν να υπακούσει στην εντολή τους. «Το παιδί θα μπει σε μία φάση σύγχυσης και επειδή θα καταλάβει ότι κάποιοι κανόνες τους επιβάλλουν οι γονείς, χωρίς να τους τηρούν οι ίδιοι,θα πάρει διπλό μήνυμα…που πολλές φορές το παιδί δεν ξέρουμε πώς θα το αποκωδικοποιήσει…. Το να κάνεις ησυχία, όταν το παιδί σου κοιμάται, του διδάσκεις ότι σέβεσαι αυτήν την ώρα της ξεκούρασης του και του μαθαίνεις να σέβεται κι αυτό την δική σου ώρα ξεκούρασης
«Μπορείτε να ζητάτε την πιο αυστηρή ειλικρίνεια από τα παιδιά σας- αλλά σκεφτείτε: εσείς οι ίδιοι είστε απόλυτα απαλλαγμένοι από το δόλο και το ψέμα; Το παιδί πρέπει να υπακούει τυφλά και να μην αντιμιλά ποτέ- αποτελείται όμως εσείς τέτοιο υπόδειγμα αναμφισβήτητης υποταγής; » διαβάζω στο βιβλίο Η πρόκληση να είμαστε γονείς, 13η έκδοση, Εκδόσεις Θυμάρι.
Όταν, κάποιες φορές οι γονείς λέμε ψέματα στα παιδιά μας, πως ζητάμε από τα παιδιά μας να λένε πάντα την αλήθεια; Τα παιδιά τα καταλαβαίνουν όλα με την πάροδο του χρόνου. Όταν λέω ψέματα στο παιδί μου, εκείνη την ώρα υποτιμώ την νοημοσύνη του και δεν το θεωρώ ισότιμο με εμένα. Οπότε πάλι καταλήγουμε στον σεβασμό…Σέβομαι την προσωπικότητά του και το μυαλό το και όταν κάνω λάθη, του μαθαίνω ότι μπορεί να κάνει λάθη και να μαθαίνει από αυτά, αν αυτό βλέπει να κάνω εγώ… Οι γονείς καλό είναι να εμπιστευτούν τον εαυτό τους, να δουλέψουν οι ίδιοι πάνω στην προσωπική τους ανάπτυξη, να ‘ πετάξουν’ ό,τι περιττό και μη σύγχρονο έχουν μάθει από τους γονείς τους και να εξελιχθούν .
Όταν μεγαλώσουν τα παιδιά
«Πολλοί γονείς θέλουν τα παιδιά τους να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες, σε τομείς που αυτοί ‘δεν τα κατάφεραν’. Και αυτό δυστυχώς συνήθως δεν είναι συνειδητό και το επιβάλλουν με την δύναμη που ασκούν πάνω στα παιδιά τους. Καλύτερα να αφήσουν το παιδί να επιλέξει και να σεβαστούν την δική του επιθυμία. Το παιδί θα μάθει μέσα από τα δικά του λάθη .Η εμπειρία δεν μεταφέρεται…και αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να είναι εκεί για να στηρίξουν το παιδί τους σε κάθε καινούργιο και δύσκολο βήμα. Χωρίς κριτική, χωρίς προσωπικές φιλοδοξίες και προσδοκίες.
Μία μητέρα μπορεί να απογοητεύτηκε από τις σχέσεις της με το αντίθετο φύλο και να αγκιστρωθεί πάνω από τον γιό της. Ένα ζευγάρι μπορεί να βάλει ‘στη μέση’ τα παιδιά τους και ο ένας να εκδικείται τον άλλον χρησιμοποιώντας τα. Άς παρατηρήσουμε τον εαυτό μας και ας αναρωτηθούμε «Τι κάνω; Γιατί το κάνω αυτό; Ποιος είναι ο στόχος μου και λέω αυτό που λέω τώρα; Τι προσπαθώ να του μάθω με αυτό που κάνω;»
Επειδή είναι δύσκολο να είσαι γονιός, υπάρχουν οι ομάδες γονέων ή ομάδες αυτογνωσίας, που στηρίζουν τους ανθρώπους και του βοηθούν να δουν τα λάθη τους, να ανακαλύψουν τι κρύβεται πίσω από την φαινομενικά ιδανική αγάπη προς τα παιδιά ..
Το να ‘ναι κάποιος γονιός, πατέρας ή μητέρα, είναι ένα επάγγελμα με τεράστιες ευθύνες κι υποχρεώσεις. Αποτελεί πλήρη απασχόληση, 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, 365 ημέρες το χρόνο και περιλαμβάνει ολόκληρη τη διαδικασία ανάπτυξης, εκπλήρωσης των βιολογικών και συναισθηματικών αναγκών, εκπαίδευσης κι ένταξης του παιδιού στο κοινωνικό σύνολο, καθώς και την προετοιμασία του για την ενήλικη ζωή.
Ο γονέας, είτε βιολογικός είτε θετός, φέρει την ευθύνη της σωστής διαπαιδαγώγησης του παιδιού, με βάση ένα σύνολο κανόνων ηθικής και σεβασμού . Του μαθαίνει τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τα όριά του. Φροντίζει το παιδί αυτό να εξελιχθεί στην πορεία της ζωής του σ’ έναν σωστό ενήλικα μ’ αρχές, χρήσιμο στην κοινωνία. Όσο καλύτερη δουλειά κάνει μαζί του ο γονιός, τόσο πιο ισορροπημένο κι ευτυχισμένο θα ‘ναι ένα παιδί.
Κυρίαρχο ρόλο στην υγιή ανάπτυξη του παιδιού κατέχει η σωστή επικοινωνία μεταξύ των δύο γονέων. Συγκεκριμένα, όσο πιο υγιείς και καλές είναι οι σχέσεις της μητέρας και του πατέρα, τόσο πιο εποικοδομητικό θα ‘ναι και το οικογενειακό περιβάλλον. Τα παιδιά, ιδιαίτερα στις νηπιακές ηλικίες, μιμούνται τις συμπεριφορές των γονέων τους, επομένως οφείλουν να ‘ναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να μην περαστούν λανθασμένα μηνύματα στο υποσυνείδητο των παιδιών.
Πρώτο μέλημά τους είναι να μυήσουν τα παιδιά στην αγάπη και το σεβασμό. Όταν όμως οι ίδιοι δε σέβονται ο ένας τον άλλον, είναι πολύ δύσκολο να πείσουν αυτό το παιδί να σεβαστεί τον οποιονδήποτε. Σ’ ένα περιβάλλον που ο πατέρας δεν αναγνωρίζει ούτε εκτιμά την προσωπικότητα της μητέρας και τ’ αντίστροφο, σημειώνονται διαρκώς επικοί καβγάδες κι ασκείται βία λεκτική και σωματική, μ’ αποτέλεσμα το παιδί να μην είναι ήρεμο. Θα φοβάται την ισχυρή φιγούρα του γονέα και πολύ πιθανόν καθώς θα ωριμάζει να την αντιπαθεί, ενώ παράλληλα θα αναπτύξει βίαιες τάσεις κι ανάρμοστο λεξιλόγιο. Είναι μάλιστα πολύ πιθανόν να περάσει στο υποσυνείδητό του πως σε κάθε σχέση υπάρχει ένα θύμα κι ένας θύτης και να πορευτεί μ’ αυτές τις αξίες στην ενήλικη ζωή του.
Επιπλέον, οι γονείς οφείλουν να συνεργάζονται και να λαμβάνουν από κοινού τις αποφάσεις για τα παιδιά τους. Είναι καλό να ‘χουν παρόμοια αντιμετώπιση στα πείσματα και τα καμώματά του, ώστε το παιδί να μην μπερδεύεται. Δεν πρέπει το παιδί να μάθει να εκμεταλλεύεται την αγάπη του γονέα ούτε και να την καταχράται. Ο πατέρας κι η μητέρα κατέχουν διαφορετικούς ρόλους στην ανάπτυξη ενός παιδιού, οφείλουν όμως να ‘χουν σωστή επικοινωνία κι ένα κοινό σύνολο κανόνων κι ορίων που δε θα του επιτρέπεται να ξεπερνά.
Παράλληλα, είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι δυο γονείς να μην είναι ευτυχισμένοι μέσα στο γάμο τους. Δεν είναι παράλογο αυτό ούτε και μεμπτό. Οι ανθρώπινές σχέσεις είναι δύσκολες και μπορεί εν τέλει να καταλήξεις πως όσο κι αν νοιάζεσαι για το σύντροφό σου, δεν ταιριάζει στο χαρακτήρα και την προσωπικότητά σου κι επομένως η συμβίωση να γίνεται αδύνατη. Σ’ αρκετές παρόμοιες περιπτώσεις, οι γονείς αποφασίζουν ν’ αντέξουν υπό αυτές τις συνθήκες μέχρι να μεγαλώσει το παιδί. Αυτό το παιδί όμως, όσο μικρό κι αν είναι, δεν είναι χαζό. Μ’ άλλα λόγια, ακόμη κι αν δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τα διάφορα προβλήματα, διαισθάνεται τη δυστυχία των γονέων του.
Όσο πιο υγιές είναι το οικογενειακό περιβάλλον, τόσο πιο ευτυχισμένο είναι και το παιδί που αναπτύσσεται σ’ αυτό. Τα παιδιά εισπράττουν την αγάπη και την εκτίμηση μεταξύ των γονέων τους κι έχουν μάλιστα την ανάγκη να βλέπουν τους ίδιους τους γονείς τους αγαπημένους κι ευτυχισμένους. Τότε αισθάνονται ασφαλή μέσα στην οικογένεια κι ικανοποιούνται στο έπακρο οι συναισθηματικές τους ανάγκες. Εξελίσσονται μ’ αυτόν τον τρόπο σε ισορροπημένους ενήλικες, με κατανόηση κι ικανούς να προσφέρουν απλόχερα αγάπη και προσοχή.
Επιμέλεια Κειμένου Ιωάννας Καραφώτη: Ιωάννα Κακούρη
Ετυμολογικά, η λέξη άγχος προέρχεται απο το ρήμα "άγχω" που σημαίνει πιέζω, πνίγω, ψυχικό σφύξιμο κ.α. Όταν αναφερόμαστε στη λέξη άγχος, κάνουμε λόγο για μια δυσάρεστη κατάσταση η οποία, απο βιολογικής άποψης, εξυπηρετεί τη γρήγορη ανίχνευση σημάτων που προειδοποιούν για επερχόμενο κίνδυνο. Υπάρχουν αρκετές μορφές άγχους. Το άγχος των εξετάσεων και το κοινωνικό άγχος αποτελούν τις πιο αντιπροσωπευτικές απο αυτές.
Το άγχος των εξετάσεων αποτελεί ενα μείζον πρόβλημα στην τάξη σε όλα τα επίπεδα, από το δημοτικό μεχρι το πανεπιστήμιο, και ορίζεται ως μια σειρά φαινομενολογικών, σωματικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων, που συνοδεύουν την ανησυχία για πιθανές αρνητικές συνέπιες ή αποτυχία σε μια εξέταση η σε παρόμοια κατάσταση αξιολόγησης.(Zeinder ,1998).
To άγχος των εξετάσεων εκδηλώνεται με λίγα λόγια, όταν οι γνωστικές ικανότητες (γνώσεις) ενός ατόμου αξιολογούνται.Το άγχος σε μέτριο βαθμό μπορεί πολλές φορές να είναι ευεργετικό για την επίδοση και αυτο γιατί το άτομο ανιχνεύει γρήγορα τον κίνδυνο (αποτυχία στην εξέταση) και δρά αναλόγως. Απεναντίας, το έντονο άγχος μπορεί να αποβεί καταστροφικό για την επίδοση του μαθητή. Δεν είναι λίγες οι φορές που μαθητές με υψηλό άγχος κατα την διάρκεια της εξέτασης νιώθουν το μυαλό τους "κενό", δεν μπορούν να ανακαλέσουν την ύλη που διάβασαν, καθώς και να κατανοήσουν απλές οδηγίες ως προς τον τρόπο εξέτασης.
Ο πρώτος που προσπάθησε να ερμηνεύσει τη δημιουργία του άγχους καθώς και τις αρνητικές επιπτώσεις αυτού ήταν ο Freud. Με την πάροδο των χρόνων, οι ερευνητές κατέληξαν σε δίαφορα μοντέλα μηχανισμών για να εξηγήσουν πως το άγχος επηρεάζει τη μάθηση και την επίδοση. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτούς , οι αρνητικές επιδράσεις του άγχους οφέιλονται στην παρεμβολή που προκαλεί αυτό στην προσοχή του ατόμου .Οι αρνητικές σκέψεις και η ανησυχία αποσπούν το άτομο απο το έργο. Αυτές οι διασπαστικές σκεψεις απορροφούν γνωστικά μέσα τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για το έργο. Τα αγχώδη άτομα επειδή μοιράζουν την προσοχή τους ανάμεσα στο έςργο που έχουν να διαχειριστούν και στις αρνητικές σκέψεις , δεν είναι σε θέση να ανακαλέσουν τις απαραίτητες πληροφορίες για να τα καταφέρουν στην εξέταση. Άλλη μια ερμηνεία για το άγχος εξέταση, είναι οτι οι αγχώδεις μαθητές, δεν έχουν καλές στρατηγικές μάθησης και αντιμετώπισης των εξετάσεων. Οι μαθητές αυτοί δεν γνωρίζουν πως να μελετήσουν σωστά για τις εξετάσεις, με αποτέλεσμα να μην έιναι καλά προετοιμασμένοι, πράγμα που οδηγεί στο άισθημα ανασφάλειας και ανικανότητας κατά τη διάρκεια της εξέτασης, καθώς και αυξημένου άγχους. Για την αποφυγή των παραπάνω, ο εκπαιδευτικός, ο οποίος λειτουργεί σαν πρότυπο και ασκεί μεγάλη επίδραση μέσα στην τάξη, χρειάζεται να "υιοθετήσει" κάποιες τεχνικές .
1) Κατάργηση χρονικών ορίων κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης: Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να δίνει παραπάνω χρόνο για την εκπλήρωση ενός τεστ, διοτι πολλές φορές τα χρονικά όρια ασκούν πίεση στους μαθητές, με αποτέλεσμα να σκέφτονται περισσότερο το χρόνο παρά την ίδια την εξέταση.
2) Τα αποτελέσματα της εξέτασης δεν πρέπει να ανακοινώνονται παρουσία όλων: Έχει παρατηρηθεί οτι η κατάσταση αυτή οδηγεί πολλές φορές στο φαινόμενο της κοινωνικής σύγκρισης. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα, ορισμένοι μαθητές που έγραψαν έναν χαμηλότερο βαθμό σε σχέση με άλλους, να νίωθουν λιγότερο αποτελεσματικοί. Ο εκπαιδευτικός, πρέπει να ενημερώνει τον κάθε μαθητή κατ' ιδιαν για τη βαθμολογία του και για τα πίθανα του λάθη, ώστε να αποφύγει την επανάληψη αυτών στο μέλλον.
3) Ξεκάθαρη και οικεία δομή εξέτασης: Το ύφος των ερωτήσεων θα πρέπει να είναι σαφές και να θυμίζει αυτο των καθημερινών ερωτήσεων μέσα στην τάξη, κυρίως ως προς τον βαθμό δυσκολίας.
Βιβλιογραφία:
Ψυχολογία Κινήτρων , Αναστασία Κωσταρίδου - Ευκλείδη, πεδίο "Τα κίνητρα στην εκπαίδευση" Dale H. Schunk, Paul R. Pintrich, Judith Meece
Το σημερινό podcast, θα ασχοληθούμε με δύο από τους σημαντικότερους συμμάχους της παιδικής παχυσαρκίας… την τηλεόραση και τους υπολογιστές.
Πόσες φορές σαν γονιός έχετε μαλώσει με το παιδί σας για τον χρόνο που περνάει μπροστά σε μία τηλεόραση ή έναν υπολογιστή και έχετε επιχειρήσει να του κλείσετε την οθόνη, καταλήγοντας σε καβγά; Δυστυχώς, οι ώρες που αφιερώνουν σήμερα τα παιδιά στην παρακολούθηση τηλεόρασης και στην χρήση υπολογιστή είναι πάρα πολλές και η συνήθεια αυτή αποτελεί μία από τις σοβαρότερες αιτίες της παιδικής παχυσαρκίας.
Έχετε σκεφτεί πώς μπορεί να «παχαίνει» η τηλεόραση και τι κινδύνους κρύβει; Ποιοι οι κίνδυνοι που κρύβει η τηλεόραση για ένα παιδί; Συνεχίστε το διάβασμα για να βρείτε τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά!
Η τηλεόραση «κλέβει» τον χρόνο που το παιδί θα μπορούσε να αφιερώσει σε άσκηση, στο παιχνίδι και στη φυσική δραστηριότητα. Αν το παιδί σας έχει ξεχάσει τι σημαίνει γειτονιά και ομαδικό παιχνίδι και το μόνο του χόμπι είναι η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια,πρέπει να χτυπήσετε συναγερμό. Με τέτοιες συνήθειες η κίνηση μειώνεται προκαλείται του σωματικού βάρους.
Η παρακολούθηση τηλεόρασης μειώνει τον μεταβολικό ρυθμό, καθώς είναι μια καθιστική δραστηριότητα που αδρανοποιεί τον οργανισμό, με αποτέλεσμα να μειώνονται και οι «καύσεις» του.
Η παρακολούθηση τηλεόρασης συνοδεύεται από την κατανάλωση σνακ και από αυξημένη ημερήσια θερμιδική πρόσληψη. Είναι πολύ πιθανό τα παιδιά σας να ζητάνε φαγητό όταν κάθονται μπροστά από μια οθόνη, με αποτέλεσμα να αποκτούν ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες.
Τέλος, το πρόγραμμα της τηλεόρασης και ιδιαίτερα οι διαφημίσεις, αποτελούν αρνητική επιρροή για τις διατροφικές επιλογές που κάνουν τα παιδιά. Παρατηρήστε μια φορά τις διαφημίσεις που προβάλλονται στα διαλείμματα των παιδικών προγραμμάτων. Θα διαπιστώσετε ότι τα παιδιά βομβαρδίζονται από διαφημίσεις τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και λιπαρά.
Στην ελληνική τηλεόραση, περίπου το 25% του συνόλου των διαφημίσεων αφορούν σε τρόφιμα και ποτά.
Μετρήσεις έχουν δείξει ότι σε μια ώρα τηλεοπτικού προγράμματος από τις 33 διαφημίσεις που «παίζουν», οι 8 είναι διαφημίσεις τροφίμων
Οι διαφημίσεις αφορούν κυρίως γλυκά, καραμέλες, γαλακτοκομικά προϊόντα και αναψυκτικά, ενώ το 65% περίπου των διαφημίσεων τροφίμων προωθούν «ανθυγιεινά τρόφιμα» υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και ζάχαρη. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει νομοθεσία σχετικά με τις διαφημίσεις τροφίμων στην Ελλάδα επιβαρύνει την όλη κατάσταση.
Ελληνική Μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά που βλέπουν τηλεόραση πάνω από 2 ώρες την ημέρα έχουν 30% μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι παχύσαρκα σε σχέση με αυτά που βλέπουν λιγότερο από 2 ώρες.
Κάθε επιπλέον ώρα τηλεθέασης αυξάνει την πιθανότητα αυτή κατά 12%. Σκεφτείτε λοιπόν, πόσες ώρες βλέπει το δικό σας παιδί τηλεόραση και υπολογίστε λιγάκι την πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας.
Για τα παιδιά που βλέπουν πάνω από 2 ώρες τηλεόραση έχει φανεί, επίσης, ότι έχουν υψηλότερη ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη και καταναλώνουν λιγότερα φρούτα, περισσότερους συσκευασμένους χυμούς, περισσότερα ανθρακούχα ροφήματα, λιγότερο γάλα και γιαούρτι, περισσότερα σοκολατοειδή και έχουν μια τάση για κατανάλωση περισσότερων αλμυρών σνακ. Παρατηρήστε τα δικά σας παιδιά όταν κάθονται μπροστά από μια οθόνη, δεν επιλέγουν συνήθως τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και ζάχαρη;
Μικρές και απλές πρακτικές μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό του χρόνου που αφιερώνουν τα παιδιά στην τηλεόραση και τον υπολογιστή. Στις μέρες μας, οθόνη είτε τρόπο, αυξάνοντας τον καθιστικό χρόνο και μειώνοντας την κίνηση, είτε αυξάνοντας την κατανάλωση τροφίμων, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της παχυσαρκίας.
Δώστε λοιπόν προσοχή και μην υποτιμάτε την δύναμη της οθόνης!
© All rights reserved. YperNoisis 2019
IMPLEMENTED BY E-Resellers