Το σώμα είναι μια σύνθετη συλλογή πολλών βιολογικών κύκλων και συστημάτων που συχνά είναι δύσκολο να κατανοηθούν πλήρως. Ένα τέτοιο σύστημα αποτελεί το σύνολο των μηχανισμών άμυνας. Μας προστατεύουν 24ώρες την ημέρα από διάφορα πράγματα που θα μπορούσαν να μας βλάψουν. Παρακάτω θα μάθετε 9 συναρπαστικά πράγματα για το σώμα που μπορεί να μην γνωρίζατε πως αποτελούν μηχανισμούς άμυνας.
Χασμουρητό
Ο κύριος σκοπός του χασμουρητού είναι να κρυώσει τον εγκέφαλο αφότου έχει υπερθερμανθεί ή υπερφορτωθεί.
Φτέρνισμα
Συνήθως, φτερνιζόμαστε, όταν οι ρινικές δίοδοι γεμίζουν με πάρα πολλά αλλεργιογόνα, μικρόβια, σκόνη ή άλλες ερεθιστικές ουσίες. Το φτέρνισμα είναι ο τρόπος του σώματος να απαλλαγούμε από αυτά τα «σκουπίδια».
Τέντωμα
Οι άνθρωποι τεντώνονται ενστικτωδώς για να προετοιμάσουν το σώμα τους για τα φυσικά φορτία που αναμένεται να αναλάβει κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Λόξιγκας
Όταν τρώμε πολύ γρήγορα, μεγάλη ποσότητα ή καταπίνουμε μεγάλα κομμάτια τροφής, το πνευμονογαστρικό νεύρο μπορεί να ερεθιστεί. Αυτό, συνδέεται στενά με το στομάχι και το διάφραγμα μας. Το αποτέλεσμα είναι ο λόξιγκας.
Μυοκλονικός σπασμός
Πρόκειται για το παράξενο τράνταγμα που νιώθει κανείς όταν ξαπλώνει, αποκοιμιέται και το σώμα του κλονίζεται για ένα δευτερόλεπτο σαν να υπέστη ηλεκτρικό σοκ. Σε αυτή τη στιγμή, όλοι οι μύες σας συσπώνται με αποτέλεσμα να ξυπνάτε και να τινάζεστε από το κρεβάτι. Το φαινόμενο προκαλείται επειδή η συχνότητα της αναπνοής σας πέφτει γρήγορα, ενώ ο σφυγμό σας επιβραδύνει μόνο πολύ ελαφρά και οι μυς σας είναι χαλαροί. Περιέργως, ο εγκέφαλός ερμηνεύει αυτές τις ενέργειες ως προάγγελο θανάτου. Γι ‘αυτό προσπαθεί να σας σώσει δίνοντάς σας ένα τράνταγμα.
Ρυτίδιασμα του δέρματος
Οι ρυτίδες που εμφανίζονται στο δέρμα των χεριών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Το φαινόμενο αυτό προκαλείται όταν το σώμα αντιμετωπίζει μια αυξημένη ποσότητα υγρασίας και καταλαβαίνει ότι το περιβάλλον μπορεί να είναι ολισθηρό. Έτσι, το δέρμα των χεριών σας αρχίζει αμέσως να αλλάζει με τρόπο που θα καταστήσει ευκολότερο για σας να πιάσετε λείες επιφάνειες.
Απώλεια μνήμης
Η απώλεια της μνήμης συμβαίνει συχνά μετά από δυσάρεστες εμπειρίες. Ο εγκέφαλος διαγράφει κυριολεκτικά τις πιο φοβερές στιγμές από τις αναμνήσεις μας.
Ανατριχίλα
Η πρωταρχική λειτουργία της ανατριχίλας είναι να μειωθεί το ποσό της θερμότητας που χάνει το σώμα μας μέσα από τους πόρους του δέρματος, οι οποίοι στη συνέχεια καθιστούν ευκολότερο να ζεσταθούμε σε κλιματολογικά αφιλόξενες συνθήκες.
Δάκρυα
Εκτός από το ότι ενεργεί ως προστασία για το βλεννογόνο του ματιού μας, όταν ξένα αντικείμενα έρθουν σε επαφή με αυτό, τα δάκρυα χρησιμεύουν ως μέσο «συναισθηματικής άμυνας.»
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σε στρεσογόνες καταστάσεις ο οργανισμός δημιουργεί μια νέα, ισχυρή πηγή ερεθισμού, προκειμένου να αποσπάσει ένα πρόσωπο από τον πόνο που αντιμετωπίζει. Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους λόγους για τους οποίους πρέπει να είμαστε όλοι ευγνώμονες για το σώμα μας που εργάζεται για να μας προστατεύσει κάθε μέρα. Θυμηθείτε να ηρεμήσετε. Το σώμα έχει αναλάβει τα πάντα!
Πηγή: www.tilestwra.com
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.tilestwra.com/9-paraxena-pragmata-pou-kani-soma-alla-den-gnorizate-pos-ine-michanismi-aminas/
Το σώμα και ο νούς συνδέονται στενά. Πουθενά αυτό δεν είναι εμφανέστερο απ’ ό,τι στην ανθρώπινη ανταπόκριση στο άγχος και το τραύμα.
Συνδέοντας τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα
Αρκεί κάποιος να διαβάσει την πιο βασική βιβλιογραφία για την λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και της φυσιολογίας του άγχους για να αρχίσει να καταλαβαίνει οτι ο νους και το σώμα συνδέοντα αναντίρρητα. Στο οξύ άγχος και το τραύμα – και σωματικό και συγκινησιακό – ο εγκέφαλος αντιδρά με την ενεργοποίηση του συμπαθητικού σκέλους (ΣΝΣ) του αυτόνομου νευρικού συστήματος (ΑΝΣ) για να επιτρέψει στο σώμα να ανταποκριθεί. Αυτή είναι μια ενστικτώδης αντίδραση που ρυθμίζεται απο τις περιοχές του υποθαλάμου και του λυμβικού συστήματος του εγκεφάλου, οι οποίες απελευθερώνουν ορμόνες που υποκινούν το ΣΝΣ προς ανταπόκριση. Η ενεργοποίηση του ΣΝΣ χαρακτηρίζεται, εν μέρει, απο: αυξημένο καρδιακό ρυθμό, διαστολή της κόρης του ματιού, χαλάρωση των λείων μυών που μειώνει την αντίσταση στην αναπνοή, χαλάρωση και αναστολή των γαστροεντερικών μυών, μειωμένη ούρηση, συστολή των αιμοφόρων αγγείων στο δέρμα, και αύξηση στη δύναμη και δραστηριότητα των σκελετικών μυών. Αυτή η ενεργοποίηση προετοιμάζει το σώμα για να ανταποκριθεί στον παράγοντα άγχους/την απειλή. Όταν το άγχος ή το τραύμα παρατείνεται, ο παρασυμπαθητικός κλάδος του ΑΝΣ (ΠΝΣ) μπορεί επίσης να ενεργοποιηθεί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα εξασθένησης, συμπεριλαμβανομένου του παγώματος, της ακινησίας και της λιποθυμίας.
Διαταραχή Μετα-Τραυματικού Άγχους (PTSD) και Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα
Όλοι μας βιώνουμε τραυματικά γεγονότα στις ζωές μας, αλλά δεν πάσχουμε όλοι μας απο την κατάσταση που είναι γνωστή ώς Διαταραχή Μετα-Τραυματικού Άγχους (PTSD). Η πέμπτη έκδοση (2013) του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου (DSM V) προτείνει οτι το PTSD αναπτύσσεται:
(...) μετά απο έκθεση σε έναν ακραίο τραυματικό παράγοντα άγχους που περιλαμβάνει την άμεση προσωπική εμπειρία ενός γεγονότος όπου εμπλέκεται πραγματικός θάνατος ή η απειλή του, τραυματισμός, ή απειλή για την φυσική ακεραιότητα κάποιου ή τη μαρτυρία ενός γεγονότος που περιλαμβάνει θάνατο, τραυματισμό ή απειλή για την φυσική ακεραιότητα ενός άλλου προσώπου, ή την είδηση για απροσδόκητο ή βίαιο θάνατο, σοβαρή βλάβη, ή απειλή θανάτου ή τραυματισμού που βιώνεται απο ένα οικογενειακό μέλος ή άλλο στενό εταίρο (....)
Εντούτοις, δεν αναπτύσσουν PTSD όλοι όσοι βιώνουν τέτοια τραυματικά γεγονότα, ενώ μερικοί που βιώνουν γεγονότα μικρότερης έντασης το παθαίνουν.
Γιατί; Υπάρχουν πολλά βήματα απο το «τραυματικό γεγονός» στο PTSD. Το που θα «προσγειωθεί» κάποιος μετά απο ένα τραύμα εξαρτάται απο το βαθμό ενεργοποίησης του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος και απο το πόσο γρήγορα και πλήρως αυτή η ενεργοποίηση μπορεί να αποφορτιστεί ή/και να ανακουφιστεί.
Ένα τραυματικό γεγονός μπορεί, μερικές φορές, να επιλυθεί γρήγορα εάν είναι διαθέσιμες ή επαρκής η βοήθεια και η επαφή, ή εάν το πρόσωπο έχει τους εσωτερικούς πόρους – και σωματικούς και ψυχολογικούς – για να το αντιμετωπίσει. Σε περίπτωση που παρασχεθεί επαρκής βοήθεια και υποστήριξη τότε το άτομο μπορεί να δώσει διέξοδο στον τρόμο του και η τραυματική ενεργοποίηση του ΣΝΣ να μειωθεί γρήγορα. Οι διαθέσιμοι σωματικοί και ψυχολογικοί πόροι μπορούν να συντελέσουν σε ένα αποτελεσματικό αντανακλαστικό φυγής . . . . .
Το PTSD είναι μια ένδειξη ότι το ΣΝΣ εξακολουθεί να είναι ενεργοποιημένο για να ανταποκριθεί στην πίεση (στρες) και το τραύμα, ακόμα και όταν δεν συμβαίνει κανένα τραυματικό γεγονός. «Το τραύμα είναι απόδειξη οτι το νευρικό σύστημα έχει κινητοποιήσει το σώμα για να αντιμετωπίσει μια απειλή και δεν ήταν σε θέση να επιστρέψει το σώμα σε ένα κανονικό επίπεδο λειτουργίας» (Levine 1992)
PTSD – Μια Ψυχο-Σωματική Κατάσταση
Το τραύμα είναι ένα γεγονός ή μια σειρά γεγονότων. Το μετα-τραυματικό άγχος είναι μια ψυχο-σωματική κατάσταση που προκύπτει απο την ανταπόκριση ενός προσώπου σε ένα τέτοιο γεγονός(-τα) όταν το νευρικό σύστημα δεν είναι ικανό να επιστρέψει σε ένα κανονικό επίπεδο λειτουργίας. Το PTSD θα προκύψει όταν το νευρικό σύστημα είναι τόσο εκτός ισορροπίας – εξαιτίας είτε ενός πολύ σοβαρού τραύματος, ή συσσώρευσης τραυμάτων – ώστε η καθημερινή λειτουργία του ατόμου να έχει υποστεί βλάβη.
Οι σωματικοί πόροι διαθέσιμοι για να αντιμετωπίσουν ένα τραυματικό γεγονός είναι εξαρτώμενοι, εν μέρει, απο το επίπεδο κινητικής ανάπτυξης του ατόμου: τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρία και οι ηλικιωμένοι έχουν λιγότερους σωματικούς πόρους διαθέσιμους για να αντιμετωπίσουν τραυματικά γεγονότα λόγω σχετικών με την ηλικία σωματικών περιορισμών. Ένα πρόσωπο μπορεί να έχει πιο περιορισμένους σωματικούς πόρους λόγω κακής υγείας, κακής φυσικής κατάστασης, ή ανασταλμένων κινητικών πόρων. Οι κινητικοί πόροι μπορούν να ανασταλούν λόγω αναπτυξιακής παύσης ή προηγούμενων τραυματικών εμπειριών
Μια Ψυχο-Σωματική Προσέγγιση στη Θεραπεία του PTSD
Οι σωματικοί ψυχοθεραπευτές που εκπαιδεύονται ειδικά στην ανατομία, στην αισθητήρια επίγνωση, στη φυσιολογία του άγχους, στην ψυχοκινητική ανάπτυξη, και στην αναπτυξιακή ψυχολογία έχουν ένα πλεονέκτημα στη θεραπεία του PTSD. Έχουν τα εργαλεία και τη γνώση και του ψυχοθεραπευτή και του σωματο-ψυχοθεραπευτή διαθέσιμα. Με την ακριβή γνώση για το πώς το σώμα και ο νούς ανταποκρίνονται στο άγχος, μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να θεραπεύσει και το σώμα καθώς επίσης και το νού.
Εξισορρόπηση του ΑΝΣ
Ένα σημαντικό εργαλείο που έχει ο σωματικός ψυχοθεραπευτής στην εργασία με το PTSD είναι να βοηθα το άτομο/πελάτη να μειώσει την ανισορροπία του ΑΝΣ μέσω της σωματικής επίγνωσης. Δυσάρεστα αισθήματα που συνοδεύουν το PTSD: νευρικότητα, ανησυχία, αγωνία, καρδιακές αρρυθμίες, ανεβοκατέβασμα θερμοκρασίας, ίλιγγος κλπ. Αυτά είαν συμπτώματα ανισορροπίας του ΑΝΣ που μπορούν να προκύψουν απο το τραύμα, κάποια είναι εκφράσεις ενεργοποίησης του ΣΝΣ και κάποια του ΠΝΣ. Τα άτομα θέλουν συνήθως να καλύψουν ή να «ξεφορτωθούν» αυτά τα αισθήματα περιορίζοντας τη σύνδεση μεταξύ του νού και του σώματος, μέσω φαρμάκων, μανιώδους δραστηριότητας κλπ. Στην πραγματικότητα όμως η πορεία για να απελευθερωθείς απο αυτά τα συμπτώματα είναι να τα γνωρίσεις συγκεντρώνοντας την προσοχή σου πάνω τους παρά μακρυά τους. το αποτέλεσμα, που εκπλήσσει, είναι συνήθως μια μείωση της έντασης των αισθημάτων, ενδεχόμενη εξάλειψη τους και μια μεγαλύτερη αίσθηση αυτο-ελέγχου.
Διαχωρισμός (αποσυσχέτιση)
Ένα σημαντικό ψυχοσωματικό γνώρισμα που καθιστά το PTSD τόσο δύσκολο να διαγνωστεί – είναι ο διαχωρισμός. Ο διαχωρισμός είναι η πρώτη γραμμή της ανθρώπινης άμυνας στο τραύμα (Levine 1992). Ο διαχωρισμός υποδηλώνει την διάσπαση ή το σχίσμα, και μπορεί να αφορά: την πλήρη ή μερική μνήμη του τραυματικού γεγονότος, τη συγκίνηση ή την συγκινησιακή σημασία του γεγονότος, τα σωματικά αισθήματα, τις κινήσεις, και το μυϊκό συντονισμό που συνδέεται με το γεγονός.
Μερικές φορές τα φυσικά συμπτώματα (δηλ., πόνοι, νευρικές συσπάσεις, μούδιασμα) που δεν μπορούν να εξηγηθούν ιατιρκά έχουν την προέλευση τους σε ένα «ξεχασμένο» τραύμα. Τα σωματικά συμπτώματα, φυσικά, δείχνουν οτι το σώμα δεν έχει ξεχάσει. Μερικές απο τις δύσκολες περιπτώσεις PTSD περιλαμβάνουν το διαχωρισμό γεγονότων που ήταν εξουθενωτικά, ή/και συνέβησαν πάρα πολύ νωρίς για να αποθηκευτούν στη λεκτική μνήμη. Η ανάμνηση τους υπάρχει, εν τούτοις, σε σωματικά αισθήματα, σε εικόνες και σε σύμβολα.
Εκμάθηση και αποδοχή της σοφίας του σώματος
Είναι σημαντικό να βοηθήσουμε το άτομο να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί την σοφία του σώματος του. Μπορεί να είναι πολύ δυσάρεστο να ζείς με τα συμπτώματα του PTSD, ειδικά με το διάχυτο άγχος και τις κρίσεις πανικού που αρκετοί υφίστανται. Αλλά στα συμπτώματα βρίσκονται τα κλειδιά για την θεραπεία και την επίλυση της τραυματικής εμπειρίας. Η πλειοψηφία των πιο δυσάρεστων συμπτωμάτων προκαλείται απο την ενεργοποίηση του ΣΝΣ. Αυτή είναι η φυσική αμυντική ανταπόκριση του σώματος στην απειλή. Προετοιμάζει το σώμα για πάλη ή φυγή. Μόνο όταν παρατείνεται γίνεται απροσάρμοστη και μπορεί να οδηγήσει στην ψυχολογική και σωματική ασθένεια (Bfoch, 1985). Η ανταπόκριση του ΠΝΣ, που συνήθως είναι το πάγωμα και η νέκρωση, παρόλο που είναι επίσης κατάλληλη άμυνα τείνει να είναι λιγότερο προσαρμοστική και πιο παραιτημένη (Wiepkema and Schouten, 1992).
Αυτός που υποφέρει απο τραύμα μπορεί να βοηθηθεί για να γνωρίσει το σώμα του και τα σωματικά συμπτώματα μέσω της σωματικής επίγνωσης. Είναι μέσω μιας ακριβούς επίγνωσης του σώματος που η δύναμη και οι παρορμήσεις επιβίωσης στην ενεργοποίηση του ΣΝΣ μπορούν να βιωθούν. Η εστίαση της επίγνωσης στα συμπτώματα, παρά η κάλυψη ή η καταστολή τους, θα οδηγήσει συνήθως σε μια μείωση των συμπτωμάτων. Η εστιασμένη επίγνωση ενεργεί προς το συσχετισμό αυτού που έχει διαχωριστεί, βοηθώντας το άτομο να είναι ολόκληρο παρά κατακερματισμένο. Όταν κάνουμε αποδεκτό ένα σύμπτωμα, π.χ την υπερ-επαγρύπνηση μπορεί να φτάσουμε να το εκτιμήσουμε ως σχετική προστασία.
Ανανεώνοντας «παράλογες» αποφάσεις
Το «ψυχο-» μέρος της σωματικής ψυχοθεραπείας για το PTSD περιλαμβάνει το να βοηθήσουμε το άτομο, βαθμιαία, να θυμηθεί το τραύμα, και - ιδιαίτερα σημαντικό – τα ξεχασμένα συναισθήματα, γεγονότα και ψυχικές διαθέσεις πρίν, κατά την διάρκεια και μετά απο το γεγονός.
Κεντρικό σε αυτήν την συνειρμική διαδικασία είναι να αποκαλυφθούν οι αποφάσεις που λήφθηκαν κατά την διάρκεια ή αμέσως μετά απο το τραύμα. Υπάρχει πάντα τουλάχιστον μια ξεχασμένη, συνήθως κρίσιμη, απόφαση ζωής σε κάθε τραύμα (Ollars, 1992). Παραδείγματα είναι:
«Όταν θυμώνω, οι άνθρωποι εξαφανίζονται – έτσι δεν θα θυμώσω ποτέ πάλι»
«Δεν θα είμαι ποτέ ευτυχής πάλι»
«Εάν δεν είχα βγεί απο το σπίτι δεν θα είχε συμβεί – δεν θα βγώ ποτέ πάλι απο το σπίτι»
«Όταν βάζω πρώτο τον εαυτό μου, κάτι κακό πάντα συμβαίνει»
«Δεν θα ερωτευτώ ποτέ πάλι»
Είναι κρίσιμο να αναγνωριστούν αυτές οι αποφάσεις. Αν και γίνονται κατά την διάρκεια ενός τραύματος στην υπηρεσία της επιβίωσης, όταν συνεχίζονται, τείνουν να μειώσουν την ποιότητα της ζωής. Αποφάσεις σαν τις παραπάνω λάμβανονται με τους πόρους που είναι διαθέσιμοι, και κάτω απο τραυματικές περιστάσεις οι πόροι είναι συχνά περιορισμένοι.
Η επεξεργασία ενός τραύματος, η ανάκτηση χαμένων πληροφοριών και η θεραπεία του σώματος δεν είναι αρκετές. Πρέπει να αποκαλύψουμε τις αποφάσεις που πήρε το άτομο και να τον βοηθήσουμε να λάβει νέες αποφάσεις που είναι θετικές για την ζωή. Η συσχέτιση και η κατανόηση αυτών των αποφάσεων οδηγούν πάντα σε μια μείωση ή αποβολή των συμπτωμάτων.
Ψυχοκινητική Εμπλοκή
Στο τραύμα δημιουργούνται ιδιόμορφα μοτίβα μυϊκών εντάσεων. Κάθε μοτίβο είναι ατομικό, αλλά ένας σωματικός-ψυχοθεραπευτής εκπαιδευμένος στην ανατομία και τη μυϊκή ανταπόκριση μπορεί να βοηθήσεις να προσδιοριστεί ποιοί μύες έχουν «παραιτηθεί» ή έχουν ενταθεί υπερβολικά. Η εκμάθηση της χρησιμοποίησης των μυών πάλι, π.χ., χαλαρώνοντας τους υπερ-τεταμένους, και εξασκώντας τους «παραιτημένους», όχι μόνο θα βοηθήσει στην αύξηση της αρμονίας και της υγείας του σώματος, αλλά θα βοηθήσει τη σύνδεση του σώματος-νού στην ανάμνηση/συχέτιση του τραύματος. Η επανάληψη των παρεμποδισμένων κινήσεων, χαμένων ή παγωμένων μέσα σε ένα τραύμα, προκαλεί συχνά περαιτέρω αναμνήσεις ή/και συγκινήσεις που συνδέονται με το τραύμα.
Η ψυχοκινητική εργασία μπορεί επίσης να βοηθήσει να αποκατασταθούν τα αντανακλαστικά που χάνονται, εγκαταλείπονται ή διαχωρίζονται στο τραύμα. Συχνά οι σβέρκοι καταλήγουν παγωμένοι όταν ο προσανατολισμός (που προσδιορίζει την πηγή της απειλής) δεν είχε βοηθήσει να αποφευχθεί το τραύμα. Το φυσιολογικό αντανακλαστικό της φυγής μπορεί να κατασταλεί όταν κάποιος δεν καταφέρνει να τρέξει μακρυά. Η εργασία με τα κατασταλμένα αντανακλαστικά (προσανατολισμός, πάλη, φυγή, κλπ) ενεργοποιεί πάντα το ΑΝΣ, και πρέπει να γίνει με προσοχή. Η αποκατάσταση αυτών των αντανακλαστικών μέσω προσεκτικής εργασίας με το σώμα – μαζί με την ψυχοθεραπεία – θα δώσει στο άτομο μια σωματική άγκυρα αποκατεστημένης ενστικτώδους ικανότητας ανταπόκρισης (Jorgensen 1992 & Ollars 1992)
Οι ανισορροπίες του νευρικού συστήματος που είναι χαρακτηριστικές του PTSD μπορούν να ανακουφιστούν επιτυχώς, επιτρέποντας στο άτομο να θυμηθεί και να ενσωματώσει τη σημασία του τραύματος στη ζωή του. Το ελάχιστο αποτέλεσμα είναι η αποκατάσταση σε ένα προ-τραυματικό επίπεδο – σωματικό και ψυχολογικό – λειτουργίας. Εντούτοις, συχνότατα, αναπτύσσονται τόσοι πολλοί νέοι πόροι που ο πελάτης αισθάνεται μια αύξηση γενικά των δυνατοτήτων του.
Της Babette Rothschild και του Erik Jarlnaes
Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Σωματική Ψυχοθεραπεία και
της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μελέτη του Τραυματικού Άγχους
Οι ημερομηνίες για την Προσωπική εργασία θεραπείας του Μετατραυματικού Στρες (PTSD I) 2017-18 είναι:
1-3/12/2017
26-28/01/2018
23-25/02/2018
23-25/03/2018
13-15/04/2018
Ημέρες και ώρες σεμιναρίου:
Παρασκευή : 17:00-21:00
Σάββατο και Κυριακή: 11:00-20:00
Πολυχώρος ΥπερΝόησις
Ακαδημίας & Μαυρομιχάλη 1 Αθήνα
τηλ 2130441735
Ετυμολογικά, η λέξη άγχος προέρχεται απο το ρήμα "άγχω" που σημαίνει πιέζω, πνίγω, ψυχικό σφύξιμο κ.α. Όταν αναφερόμαστε στη λέξη άγχος, κάνουμε λόγο για μια δυσάρεστη κατάσταση η οποία, απο βιολογικής άποψης, εξυπηρετεί τη γρήγορη ανίχνευση σημάτων που προειδοποιούν για επερχόμενο κίνδυνο. Υπάρχουν αρκετές μορφές άγχους. Το άγχος των εξετάσεων και το κοινωνικό άγχος αποτελούν τις πιο αντιπροσωπευτικές απο αυτές.
Το άγχος των εξετάσεων αποτελεί ενα μείζον πρόβλημα στην τάξη σε όλα τα επίπεδα, από το δημοτικό μεχρι το πανεπιστήμιο, και ορίζεται ως μια σειρά φαινομενολογικών, σωματικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων, που συνοδεύουν την ανησυχία για πιθανές αρνητικές συνέπιες ή αποτυχία σε μια εξέταση η σε παρόμοια κατάσταση αξιολόγησης.(Zeinder ,1998).
To άγχος των εξετάσεων εκδηλώνεται με λίγα λόγια, όταν οι γνωστικές ικανότητες (γνώσεις) ενός ατόμου αξιολογούνται.Το άγχος σε μέτριο βαθμό μπορεί πολλές φορές να είναι ευεργετικό για την επίδοση και αυτο γιατί το άτομο ανιχνεύει γρήγορα τον κίνδυνο (αποτυχία στην εξέταση) και δρά αναλόγως. Απεναντίας, το έντονο άγχος μπορεί να αποβεί καταστροφικό για την επίδοση του μαθητή. Δεν είναι λίγες οι φορές που μαθητές με υψηλό άγχος κατα την διάρκεια της εξέτασης νιώθουν το μυαλό τους "κενό", δεν μπορούν να ανακαλέσουν την ύλη που διάβασαν, καθώς και να κατανοήσουν απλές οδηγίες ως προς τον τρόπο εξέτασης.
Ο πρώτος που προσπάθησε να ερμηνεύσει τη δημιουργία του άγχους καθώς και τις αρνητικές επιπτώσεις αυτού ήταν ο Freud. Με την πάροδο των χρόνων, οι ερευνητές κατέληξαν σε δίαφορα μοντέλα μηχανισμών για να εξηγήσουν πως το άγχος επηρεάζει τη μάθηση και την επίδοση. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτούς , οι αρνητικές επιδράσεις του άγχους οφέιλονται στην παρεμβολή που προκαλεί αυτό στην προσοχή του ατόμου .Οι αρνητικές σκέψεις και η ανησυχία αποσπούν το άτομο απο το έργο. Αυτές οι διασπαστικές σκεψεις απορροφούν γνωστικά μέσα τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για το έργο. Τα αγχώδη άτομα επειδή μοιράζουν την προσοχή τους ανάμεσα στο έςργο που έχουν να διαχειριστούν και στις αρνητικές σκέψεις , δεν είναι σε θέση να ανακαλέσουν τις απαραίτητες πληροφορίες για να τα καταφέρουν στην εξέταση. Άλλη μια ερμηνεία για το άγχος εξέταση, είναι οτι οι αγχώδεις μαθητές, δεν έχουν καλές στρατηγικές μάθησης και αντιμετώπισης των εξετάσεων. Οι μαθητές αυτοί δεν γνωρίζουν πως να μελετήσουν σωστά για τις εξετάσεις, με αποτέλεσμα να μην έιναι καλά προετοιμασμένοι, πράγμα που οδηγεί στο άισθημα ανασφάλειας και ανικανότητας κατά τη διάρκεια της εξέτασης, καθώς και αυξημένου άγχους. Για την αποφυγή των παραπάνω, ο εκπαιδευτικός, ο οποίος λειτουργεί σαν πρότυπο και ασκεί μεγάλη επίδραση μέσα στην τάξη, χρειάζεται να "υιοθετήσει" κάποιες τεχνικές .
1) Κατάργηση χρονικών ορίων κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης: Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να δίνει παραπάνω χρόνο για την εκπλήρωση ενός τεστ, διοτι πολλές φορές τα χρονικά όρια ασκούν πίεση στους μαθητές, με αποτέλεσμα να σκέφτονται περισσότερο το χρόνο παρά την ίδια την εξέταση.
2) Τα αποτελέσματα της εξέτασης δεν πρέπει να ανακοινώνονται παρουσία όλων: Έχει παρατηρηθεί οτι η κατάσταση αυτή οδηγεί πολλές φορές στο φαινόμενο της κοινωνικής σύγκρισης. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα, ορισμένοι μαθητές που έγραψαν έναν χαμηλότερο βαθμό σε σχέση με άλλους, να νίωθουν λιγότερο αποτελεσματικοί. Ο εκπαιδευτικός, πρέπει να ενημερώνει τον κάθε μαθητή κατ' ιδιαν για τη βαθμολογία του και για τα πίθανα του λάθη, ώστε να αποφύγει την επανάληψη αυτών στο μέλλον.
3) Ξεκάθαρη και οικεία δομή εξέτασης: Το ύφος των ερωτήσεων θα πρέπει να είναι σαφές και να θυμίζει αυτο των καθημερινών ερωτήσεων μέσα στην τάξη, κυρίως ως προς τον βαθμό δυσκολίας.
Βιβλιογραφία:
Ψυχολογία Κινήτρων , Αναστασία Κωσταρίδου - Ευκλείδη, πεδίο "Τα κίνητρα στην εκπαίδευση" Dale H. Schunk, Paul R. Pintrich, Judith Meece
Το άγχος αποτελεί μέρος της καθημερινής ζωής των μαθητών που ετοιμάζονται για τις εξετάσεις. Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια του άγχους; Πώς μπορεί ένας μαθητής να διαχειριστεί το άγχος πριν αλλά και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων; Πώς η μελέτη μπορεί να γίνει πιο αποδοτική; Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί για να μην ενισχύουν το άγχος του μαθητή;
Τα σωματικά "σημάδια" του άγχους είναι:
1. Ο πονοκέφαλος
2. Ο ιδρώτας
3. Το σφίξιμο στο στομάχι
4. Το πλάκωμα στο στήθος
5. Η ταχυπαλμία
6. Η ζάλη
7. Το τρέμουλο
8. Η κοφτή αναπνοή
Στη συμπεριφορά του αγχωμένου μαθητή μπορούμε να διακρίνουμε:
1. Ευερεθιστότητα
2. Επιθετικότητα
3. Υπερκινητικότητα
4. Τάση προς απομόνωση
Επίσης, ο αγχωμένος μαθητής διακατέχεται από αρνητικές σκέψεις όπως: "δεν θα τα καταφέρω", "δεν αξίζω", "είμαι άχρηστος".
Το πώς θα διαχειριστεί ο μαθητής το άγχος που τον διακατέχει πριν από τις εξετάσεις σχετίζεται με το πόσο καλά είναι οργανωμένος και με το αν η απόφαση να δώσει εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο είναι δική του ή των γονιών του.
Αν ο μαθητής που ετοιμάζεται να δώσει εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο το κάνει από δική του επιλογή, τότε έχει να αποδείξει μόνο στον εαυτό του ότι αξίζει. Αν όμως η απόφαση δεν είναι δική του αλλά των γονιών του, έχει ένα επιπλέον παράγοντα άγχους γιατί θα πρέπει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους.
Για να είναι πιο αποδοτική η μελέτη, συνίσταται στους μαθητές να διαβάζουν σε έναν οργανωμένο χώρο. Στο χώρο της μελέτης δεν πρέπει να υπάρχουν πράγματα που αποσπούν την προσοχή του μαθητή, όπως π.χ. ο υπολογιστής που θα τον παρασύρει να αφήσει το διάβασμα και να μπει στο διαδίκτυο.
Ο χώρος της μελέτης πρέπει να είναι:
Όλα αυτά δεν είναι απόλυτα γιατί π.χ. μπορεί ένας μαθητής να διαβάζει καλύτερα σε ένα ήσυχο περιβάλλον κι ένας άλλος να διαβάζει καλύτερα όταν υπάρχει μουσική. Θα πρέπει ο καθένας να βρει τι είναι αυτό που τον βολεύει καλύτερα. Επίσης, οι γονείς να μην επιβάλλουν αυτό το οποίο οι ίδιοι θέλουν ή που βολεύει τους ίδιους ή που οι ίδιοι θεωρούν σωστό για το διάβασμα. Πρέπει να αφήσουν τον μαθητή να επιλέξει αυτό που τον βολεύει καλύτερα. Ο μαθητής που διαβάζει θα πρέπει να κάνει διαλείμματα και να χαλαρώνει. Να διαβάσει αρχίζοντας από τα εύκολα και συνεχίζοντας με τα δύσκολα. Να υπογραμμίζει και να κρατάει σημειώσεις, να μοιράζεται τους προβληματισμούς και τις απορίες του με τους συμμαθητές του και όταν δεν καταλαβαίνει κάτι, να ρωτάει τους καθηγητές του.
α) Ασκηθείτε στη διαφραγματική αναπνοή
β) Στη διάρκεια των εξετάσεων ο μαθητής καλό είναι αρχίζει από τα δύσκολα θέματα και μετά να καταπιάνεται με τα εύκολα.
γ) Θα πρέπει ακόμη να ζητάει εξ' αρχής διευκρινίσεις για τις όποιες απορίες έχει
δ) Όταν γράφει, να κάνει διαλείμματα 1-2 λεπτών για να ξεκουραστεί.
Συνίσταται δε σε γονείς και εκπαιδευτικούς να μη δημιουργούν στους μαθητές την εντύπωση ότι θα έρθει «το τέλος του κόσμου» και ότι θα είναι «άχρηστοι» αν δεν ανταποκριθούν στις προσδοκίες τους και δεν γράψουν άριστα. Οι γονείς πρέπει να αφήνουν τα παιδιά τους να επιλέξουν μόνα τους και όχι να θέλουν τα δικά τους όνειρα να τα εκπληρώσουν τα παιδιά. Να μην τα ωθούν σε βαθμοθηρία, γιατί αυτός που θα τα καταφέρει καλύτερα δεν είναι αυτός που παίρνει το μεγαλύτερο βαθμό, αλλά αυτός που προσαρμόζεται καλύτερα. Να ακούνε το παιδί τους χωρίς να το κρίνουν και να το αξιολογούν.
Τέλος, συνίσταται στους εκπαιδευτικούς να μην εστιάζουν στους άριστους μαθητές, αλλά να ενισχύουν και να ενθαρρύνουν τους μέτριους ώστε να βελτιώσουν την απόδοσή τους.
Η κοινωνία όπου ζουν και μεγαλώνουν τα σημερινά παιδιά, γίνεται όλο και πιο απαιτητική και δυστυχώς, δεν μπορούν όλα τα παιδιά να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις απαιτήσεις.
Τα παλιότερα χρόνια δεν αποτελούσε ανάγκη ο αποχωρισμός του παιδιού από τα πρόσωπα φροντίδας σε προσχολικές ηλικίες. Σήμερα όμως όλο και περισσότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας κάνουν αυτό το βήμα πολύ νωρίτερα μένοντας πολλές ώρες σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς χωρίς να είναι έτοιμα να το κάνουν.
Οι σχολικές απαιτήσεις έχουν επίσης αυξηθεί. Πολλά παιδιά, ακόμα και από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, ασχολούνται με τα καθήκοντα αρκετές ώρες (καλύπτοντας μάλιστα και νυχτερινές ώρες), χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη καθοδήγηση για τον τρόπο που μπορούν να δουλέψουν και να οργανωθούν.
Αυτού του είδους η πίεση, σε συνδυασμό με αντικειμενικές δυσκολίες που μπορεί να έχει το παιδί όπως μαθησιακές δυσκολίες ή δυσκολίες στην κοινωνική προσαρμογή, σύντομα θα συνοδευτεί από διαμαρτυρίες, γκρίνια και εκφράσεις τύπου “δε θέλω να πάω σχολείο”.
Η έλλειψη κατανόησης και στήριξης για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη σχολικής φοβίας και σχολικού άγχους.
Πώς μπορούν να αναγνωρίσουν οι γονείς το σχολικό άγχος;
Συνήθως τα παιδιά που έχουν άγχος για το σχολείο παρουσιάζουν μια σειρά από συμπτώματα. Τα μικρά παιδιά συχνά μιλούν για τις φοβίες τους που σχετίζονται με το σχολείο και μπορεί να ζητούν τη διαβεβαίωση από τους γονείς πως θα μείνουν μαζί τους τις σχολικές ώρες ή να αναρωτιούνται αν πρέπει να πάνε στο σχολείο.
Συχνά διαμαρτύρονται για στομαχόπονους και πονοκεφάλους, ή μπορεί να γίνονται ασυνήθιστα νευρικά. Πολλά παιδιά μπορούν να παρουσιάσουν δυσκολίες στον ύπνο ή μπορεί να αρχίσουν να ζητούν να κοιμούνται με τους γονείς τους.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αναπτύξουν σχολική άρνηση και να μην μπορούν να μπουν στο κτίριο ή στο σχολικό λεωφορείο. Ακόμα όμως και αν τα καταφέρουν, μπορεί να κλαίνε και να διαμαρτύρονται για έντονους πόνους χωρίς να είναι σε θέση οι δάσκαλοι να τα ηρεμήσουν. Αυτά τα παιδιά προσπαθούν να αποφύγουν μια κατάσταση που τα κάνει να φοβούνται.
Τα παιδιά που έχουν σχολικό άγχος ταλαιπωρούνται από αυτό καθημερινά. Δεν είναι κάτι που το έχουν τη μια μέρα και την άλλη όχι.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Οι γονείς είναι σημαντικό να προσπαθήσουν να ακούσουν, να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τα συναισθήματα των παιδιών χωρίς να τα κατακρίνουν ή να τα υποτιμούν. Για να διευκολύνουν την προσαρμογή του παιδιού μπορούν να συζητήσουν μαζί του την καθημερινότητα και τη ρουτίνα του σχολείου έτσι ώστε να κάνουν τα πράγματα πιο προβλέψιμα.
Πολλά παιδιά μπορεί να είναι γνωστικά έτοιμα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του σχολείου, αλλά μπορεί να αισθάνονται ανασφάλεια με τον εαυτό τους και την κοινωνική τους προσαρμογή.
Το κουκλοθέατρο μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ εύκολη λύση για να διδαχτεί και να εξασκηθεί το παιδί πάνω σε κοινωνικές καταστάσεις που το αγχώνουν όπως για παράδειγμα η γνωριμία με συμμαθητές και δασκάλους.
Η επικοινωνία των γονιών με το δάσκαλο ή τη δασκάλα του παιδιού και η ενημέρωση για τα συναισθήματα του παιδιού είναι εξίσου σημαντική. Όταν γνωρίζουν οι δάσκαλοι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, τότε είναι σε θέση να τα προσεγγίσουν διαφορετικά και να τα βοηθήσουν να χαλαρώσουν.
Αν το παιδί παραπονιέται για σωματικά συμπτώματα, οι γονείς πρέπει αρχικά να συμβουλευτούν ένα γιατρό για να σιγουρευτούν για τη σωματική υγεία του παιδιού. Όταν τα παιδιά είναι σωματικά υγιή, δε θα πρέπει να επιτρέπουν οι γονείς τις απουσίες από το σχολείο. Όπως η δουλειά των γονιών είναι να εργάζονται, έτσι και για τα παιδιά μέρος της δουλειάς τους είναι το σχολείο.
Οι γονείς πρέπει να καθησυχάσουν τα παιδιά λέγοντας πως είναι φυσιολογικό να αισθάνονται φόβο και άγχος σε νέες καταστάσεις. Αυτή η νευρικότητα όμως δε σημαίνει πως πρέπει να τα κρατάει στο σπίτι ή πως δεν μπορούν να περάσουν καλά.
Μπορούν να υπενθυμίσουν στο παιδί προηγούμενες νέες καταστάσεις που είχε να αντιμετωπίσει που αν και έμοιαζαν δύσκολες στην αρχή, κατάφερε να ανταπεξέλθει.
Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να ανιχνεύσουν τόσο ρωτώντας το παιδί όσο και τους δασκάλους του, για τη πιθανότητα να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού ή πειραγμάτων (συχνές αιτίες σχολικού άγχους).
Οι αλλαγές στο σπίτι όπως μετακόμιση, διαζύγιο, θάνατος μπορεί να είναι ιδιαίτερα οδυνηρές για τα παιδιά και να χρειάζεται να μιλήσουν άμεσα με τους γονείς ή και με ειδικό για τις ανησυχίες τους.
Τέλος αλλά εξίσου σημαντικό, είναι να αναρωτηθούν οι γονείς αν αποτελούν οι ίδιοι την πηγή άγχους για το παιδί.
Σε μερικές περιπτώσεις είναι οι γονείς αυτοί που δε θέλουν να αποχωριστούν το παιδί γιατί είναι για αυτούς το συναισθηματικό τους αποκούμπι. Έτσι τα παιδιά μπορεί να μη θέλουν να αποχωριστούν τη μαμά για παράδειγμα, γιατί ανησυχούν για αυτήν και νιώθουν ότι τους χρειάζεται.
Άλλες φορές μπορεί οι γονείς να βλέπουν τα παιδιά τους ιδιαίτερα ευάλωτα ή ντροπαλά και γίνονται υπερπροστατευτικοί μαζί τους με αποτέλεσμα να μην ενθαρρύνουν την ανεξαρτησία τους.
Τα παιδιά όμως καθώς μεγαλώνουν και κάνουν την είσοδό τους στο σχολείο θα χρειαστούν την ώθηση, την ενθάρρυνση και την επιβράβευση των γονιών για τα μικρά τους βηματάκια προς την ανεξαρτησία.
Οι υπερβολικές απαιτήσεις και οι υπέρμετρες φιλοδοξίες των γονιών μπορούν να αποτελέσουν πηγή άγχους για τα παιδιά. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες και να σέβονται τις διαφορετικές ανάγκες και ρυθμούς μάθησης των παιδιών.
Να αγαπούν, να αποδέχονται και να καμαρώνουν τα παιδιά τους για αυτό που είναι. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να τα βοηθήσουν να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση να αντιμετωπίσουν για την ώρα τις προκλήσεις του σχολείου, αλλά και αργότερα τις προκλήσεις της ζωής!
Της Ελένης Σίγκου
© All rights reserved. YperNoisis 2019
IMPLEMENTED BY E-Resellers